Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

Solishtirma og‘irligi.
Cho„kindi tog„ jinslarining solishtirma 
og„irligini aniqlash katta ahamiyatga egadir. Ularning solishtirma 
og„irligini laboratoriya sharoitida aniqlash kerak, lekin ba‟zan taxminan 
belgilash ham mumkin. Masalan, ko„pincha gipsni ko„rinishidan 
angidriddan ajratish qiyin, ammo bularning solishtirma og„irligidagi farqni 
shu jinslarning bir xil kattalikdagi bo„lagini olib, qo„lda salmoqlab ko„rib 
bilish oson (gips-2,4 va angidrid-2,9). 
Nazariy savollar: 
1. Cho„kindi jinslar qanday hosil bo„ladi? 
2. Cho„kindi jinslar necha turga bo„linadi? 
3. Cho„kindi tog„ jinslarida qanday strukturalar mavjud? 
4. Cho„kindi tog„ jinslarida qanday teksturalar mavjud? 
5. Jinslarning qanday g„ovaklik darajasi bor? 

---

95 
12-amaliy mashg‘ulot 
Bo‘lakli cho‘kindi tog‘ jinslari 
Bo„lakli jinslarning tasnifi bo„laklarining katta-kichikligiga, shakli va 
qanchalik sementlanganligiga asoslangan. Bu belgilar jinslarning tashqi 
ko„rinishini belgilash bilan bir vaqtda, ularning hosil bo„lish sharoitini ham 
aks ettiradi 
Cho„kindi bo„lakli jinslar bo„laklarining kattaligiga qarab quyidagi 
asosiy guruhlarga bo„linadi (5- jadval). 
a) dag„al bo„lakli (psefit) jinslarni bo„laklari 2 mm dan katta ; 
b) qumli (psammit) jinslar zarrachalari 2 mm dan 0,1 mm gacha bo„ladi; 
d) alevritda zarrachalar 0,1 mm dan 0,01mm gacha bo„ladi; 
e) gilli (pelit) jinslarning zarrachalari 0,01 mm dan kichik bo„ladi. 
5-jadval
Bo‘laklarning shakli va kattaligiga qarab jinslarning 
turlarga bo‘linishi 
 
Bo„laklarning 
o„lchami, mm 
Bo„laklari 
yumaloqlangan 
jinslar 
Bo„laklari yumaloqlanmagan jinslar 
10 dan katta Shag„al (bo„shoq), 
konglomerat 
Sheben (bo„shoq), brekchiya 
2-10 
Graviy (bo„shoq), 
gravelit 
Dresva (bo„shoq), dresvyanka 
0,1-2 
Qum, qumtosh 
0,01-0,1 
Alevrit, alevrolit 
0,01 dan 
kichik 
Gil, argillit 

---

96