Abu rayhon beruniy nomidagi toshkent davlat texnika universiteti geologiya, razvedka va gidrogeologiya

Jinslarning rangi 
Cho„kindi jinslar rang-barang bo„lib, oqdan tim qoragacha o„zgaradi. 
Jinslarning rangi ularni aniqlashda muhim belgi bo„lib hisoblanadi. 
Jinslarning rangi quyidagilarga: 1) jinsni hosil qilgan mineralning rangiga; 
2) jinsdagi siyrak aralashmalarning va sementning rangiga; 3) ko„pincha 
jinsni tashkil etuvchi mineral donachalarni o„rab olgan juda yupqa parda 
rangiga bog„liqdir. 
Oq va och ranglar odatda cho„kindi jinslarni tashkil etgan asosiy 
minerallar (kvars, kalsit, dolomit, kaolinit va boshqalar) dan kelib chiqadi. 
Bu esa jinsning ma‟lum darajada tozaligidan dalolat beradi. To„q-kulrang 
va qora ranglar ko„pincha ko„mirsimon moddalar, ba‟zan marganes va 
temir birikmalari aralashmasidan kelib chiqadi. Qizil va pushti ranglar, 
odatda jinsda temir oksidi aralashgan bo„lishiga bog„liq. Bunday ranglar 
odatda issiq iqlim sharoitida nurash natijasida yuzaga kelganligidan darak 
beradi. Yashil rang glaukonit, ba‟zan xlorit, malaxit va boshqa yashil 

---

94 
minerallarning borligidan darak beradi. Sariq va qo„ng„ir ranglar jinsda 
limonit minerali borligini ko„rsatadi. 
Ko„pincha jinslarning rangini aniqlash uchun qo„shimcha belgilarni 
qo„llash kerak. Masalan, yashil-kulrang, limondek sariq, shishadek ko„k, 
jigarrang, qo„ng„ir, go„shtsimon qizil, havorang va hokazo. Shuning bilan 
bir vaqtda asosiy rangini ikkinchi o„ringa qo„yish kerak. 
Masalan, go„shtsimon qizil qumtosh, buning ma‟nosi qumtosh qizil 
bo„lib, go„shtdek tusda degan so„zdir. 
Jinslarning rangini uchta so„z bilan (masalan, ko„kimtir-yashil-kulrang 
deb) belgilash to„g„ri emas, bunday ta‟rif to„liq tushuncha bermaydi va 
ko„pincha o„quvchini adashtiradi. Ranglarning tasviri ko„p bo„lmasligi, 
lekin yetarli darajada mukammal aniq bo„lishi kerak, chunki bu narsalar 
keyinchalik juda muhim ahamiyatga ega bo„lishi mumkin.