Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti



Download 0,6 Mb.
bet60/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

Sintaksislik usılda kóplik máni bildirilgende, birlik sandaǵı atlıqlar kóplik máni beriwshi basqa bir sózler menen birigip, dizbeklesip yamasa juplasıp, jıynaqlawshı ulıwmalıq kóplik máni ańlatadı: adamzat, esapasız qoy, úsh dápter, ata-ana, qazan-tabaq, kiyim-kenshek.
Eger (bir sanlıǵınan basqa) sanaq sanlar atlıq sózlerdi anıqlap bir sóz dizbeginde kelse, atlıqlardıń kóplik mánisi sanaq san arqalı ańlatıladı da, kóplik jalǵawı qosılmaydı: bes eshki, mıń adam, eki ılaq t.b.
Sonday-aq, kóplik mánige iye birqansha, kóp, sonsha, birneshe, bıjnaǵan, ızǵıǵan usaǵan sózler dizbeklesken atlıq sózlerdiń de kóplik mánisi, álbette, sol kóplik mánige iye sózler arqalı ańlatıladı, solayda olar birde kóplik jalǵawlı, birde kóplik jalǵawsız qollanıla beredi. Mısalı: sansız mal (lar), birqansha adam (lar), birneshe kitap (lar), bıjnaǵan qumırısqa (lar), kóp jumıs (lar), sonsha terek (ler), ızǵıǵan qoy (lar), mol awqat (lar), barlıq kiyim (ler) t.b.
Atlıqtıń sepleniwi
Atlıq sózler aytılajaq oy-pikirdiń mánisine qaray gáp ishinde basqa sózler menen grammatikalıq baylanısqa túsip, sáykes jalǵawlardı qabıl etedi. Bunı atlıqtıń sepleniwi deymiz. Atlıqlardıń seplik jalǵawları menen ózgeriwi sepleniwi delinedi.Damir Biyimbetov



Seplikler

Jalǵawları

Sorawları

Ataw

jalǵawı joq

kim? ne?

Iyelik

-nıń, -niń, -dıń, -diń, -tıń, -tiń

kimniń? neniń?

Barıs

-ǵa, -ge, -qa, -ke, -na, -ne, -a, -e

kimge? nege? qayda? qayaqqa?

Tabıs

-nı, -ni, -dı, -di, -tı, -ti, -n

kimdi? neni?

Shıǵıs

-nan, -nen, -dan, -den, -tan, -ten

kimnen? neden? qaydan?

Orın

-da, -de, -ta, -te, -nda, -nde

kimde? nede? qayda? qay jerde?



Atlıq sózler eki túrli – jay hám tartımlı túrde seplenedi. Eger seplik jalǵawları túbir sózge tikkeley jalǵansa jay sepleniw dep ataladı.




Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   56   57   58   59   60   61   62   63   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish