Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti


Menshikli qospa atlıqlardıń imlası



Download 0,6 Mb.
bet57/248
Sana21.04.2022
Hajmi0,6 Mb.
#568698
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   248
Bog'liq
Abituriyentler ush n Qaraqalpaq tili p ninen qollanba quwat Jare

Menshikli qospa atlıqlardıń imlası
Qospa atlıqlar da dara atlıqlar sıyaqlı, ǵalabalıq hám menshikli atlıq bolıp bólinedi. Galabalıq atlıqlar ulıwmalıq zattı ataydı. Olar kishi hárip penen jazıladı: qoy qora, temir pesh, qarabaraq, awıl xojalıǵı t.b.
Menshikli qospa atlıqlar adam yamasa bir zattıń menshikli atın bildiredi. Olar bas hárip penen jazıladı. Menshikli atlıqlardıń bas hárip penen jazılıwında óz ara ózgeshelikler bar.
Birikken menshikli atlıqlardıń (adam atları, qala, awıl, jer, suw, aspan deneleri atlarnıń) dáslepki háribi bas háripten baslanıp birigip jazıladı: Sultanbek, Aysánem, Bozataw, Qaraózek, Mayjap, Ámiwdarya, Temirqazıq, Ómirzaya t.b.
Dizbekli qospa atlıqlardıń jazılıwı eki túrli boladı:

  1. Mámlekettiń, respublikanıń hám onıń joqarı shólkemleriniń atları, joqarǵı shólkemlerdiń húrmetli ataqlarınınıń hárbir sózi bas háripten baslanıp jazıladı: QR Joqarǵı Keńesi Prezidumı, QR Ministrler Keńesi, Ózbeksatn Qaharmanı t.b.

  2. Mámleketlik hám respublikalıq mákeme, kitap, jurnal, xojalıq hám basqalardıń menshikli atlarnıń tek birnshi sózi bas háripten baslanıp jazıladı: QR Mádeniyat ministrligi, QR Xalıq bilimlendiriw ministrligi, “Qaraqalpaq qızı” romanı, “Qırq qız” dástanı t.b.

Anıq hám abstrakt atlıqlar
Anıq (konkret) atlıqlar kóz benen kórip, qol menen uslawǵa bolatuǵın zatlardıń atların, sonday-aq sanawǵa bolatuǵın hárqıylı qubılıslardıń atların bildiredi. Mısalı: jay, terek, jurnal, qoy t.b.
Abstrakt (qıyalıy) atlıqlar kóz benen kórip, qol menen uslawǵa bolmaytuǵın zat mánisindegi túiniklerdiń atların bildiredi. Mısalı: bilim, ókinish, erlik, oy, qıyal, aqıl t.b.
Betlik hám betlik emes atlıqlar
Atlıq kim yamasa ne sorawına juwap beriwine qaray betlik hám betlik emes bolıp ekige bólinedi.
Adamlardı bildirip kim? sorawına juwap beretuǵın atlıqlar betlik atlıqlar dep ataladı. Betlik atlıqlar betlik jalǵawların qabıl etedi.Mısalı: oqıwshıman, oqıwshısań, oqıwshımız, oqıwshısız t.b.
Adamnan basqa tiri maqluqlardı hám jansız predmetleri bildirip ne? sorawına juwap beretuǵın atlıqlar betlik emes atlıqlar dep ataladı. Olar betlik jalǵawların qabıl etpeydi. Mısalı: sıyır, pıshıq, ǵarǵa, terek, diywal, aǵash, gúl t.b. Betlik emes atlıqlar óziniń tuwra mánisinde qollanılǵanda betlenbeydi, biraq stillik talapqa ılayıq awıspalı mánide qollanılǵanda ǵana betlenedi. Mısalı: Sen bir qızıl gúlseń qızlar ishinde. (A.Muwsaev). Sen naǵız túlkiseń.
Adamǵa qatnaslı qollanılǵanda, basqa atawısh sózler de (kelbetlik, sanlıq, almasıq) betlik qosımtaların qabıl etedi. Mısalı: Sen mennen de ójetseń. Oqımıslısız nayatıy danasız.

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   53   54   55   56   57   58   59   60   ...   248




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish