Abituriyentler ushın Qaraqalpaq tili páninen qollanba quwat Jarekeev Tildiń jámiyetlik xızmeti

Seplikler	Birlik
Kóplik
Ataw	qala, dos	qalalar, doslar
Iyelik	qalanıń, dostıń	qalalardıń, doslardıń
Barıs	qalaǵa, dosqa	qalalarǵa, doslarǵa
Tabıs	qalanı, dostı	qalalardı, doslardı
Shıǵıs	qaladan, dostan	qalalardan, doslardan
Orın	qalada, dosta	qalalarda, doslarda

Tartım jalǵawlı atlıq sózlerdiń sepleniwi tartımlı sepleniw delinedi.

Seplikler	I bet	II bet	III bet
Ataw	awıl-ım	awıl-ıń	awıl-ı
Iyelik	awıl-ım-nıń	awıl-ıń-nıń	awıl-ı-nıń
Barıs	awıl-ım-a	awıl-ıń-a	awıl-ı-na
Tabıs	awıl-ım-dı	awıl-ıń-dı	awıl-ı-n
Shıǵıs	awıl-ım-nan	awıl-ıń-nan	awıl-ı-nan
Orın	awıl-ım-da	awıl-ıń-da	awıl-ı-nda

Esletpe: Barıs sepliginiń -na, -ne jalǵawı 3-bet tartım jalǵawınan keyin, -a, -e jalǵawı 1-2-bet tartım jalǵawınan keyin, tabıs sepliginiń -n jalǵawı 3-bet tartım jalǵawınan keyin, orın sepliginiń -nda, -nde jalǵawı 3-bet tartım jalǵawınan keyin jalǵanadı. Bul qosımtalar tek tartımlı jalǵawda qollanıladı.
Ataw sepligi
Ataw sepligigindegi atlıqlar zattı atap kórsetedi. Ataw sepliginde túbir, tiykar, kóplik sandaǵı, tartımlanǵan atlıqlar keledi. Olar tómendegidey gáp aǵzalarında qollanıladı:
1.Gápte is-hárekettiń iyesin bildirip, -kim? -ne? -kimler? -neler? Sorawlarına juwap berip, kóbinese gáptiń basında hám ortasında kelip baslawısh boladı. Mısalı: Atamurat mektepte oqıydı. Paxta ashıldı.
2.Ataw sepligindegi atlıq sózler gáptiń aqırında kelse bayanlawısh boladı. Mısalı: Bul – mektep. Berdaq – shayır. Ol – oqıwshı.
3.Eki atlıq sóz qatar kelip, birinshisi qanday? qaysı? sorawlarına juwap berip, ekinshi atlıq sózdi anıqlap anıqlawısh xızmetinde keledi. Mısalı: Altın saat sıylıqqa berildi. Polat oraǵı qolında.
4.Ataw sepligindegi atlıq sózler qaratpa sóz xızmetinde keledi. Mısalı: Oqıwshılar! Atalar wásiyatına sadıq bolıńız.


Iyelik sepligi
Iyelik sepligindegi atlıq sóz ańlatatuǵın zattıń kimge tiyisli ekenligin, onıń iyesin, menshiklilikti bildiredi. Mısalı: Meńlimurattıń kitabı, búlbúldiń sayrawı.
Ieylik sepligindegi atlıq sóz tartım jalǵawlı sóz benen dizbeklesip kelgende, iyelik sepliginiń jalǵawı ashıq hám jasırın túrinde jalǵanadı. Mısalı: Berdaq shıǵarması – Berdaqtıń shıǵarması. Mektep direktorı – mekteptiń direktorı.
Iyelik sepligindegi atlıq sózler anıqlawısh xızmetinde qollanıladı. Mısalı: Bizler Ámiwdaryanıń suwın ishemiz.
Barıs sepligi
Barıs sepligindegi atlıq sózler tiykarınan zattıń, is-hárekettiń baǵdarlanǵan jerin (ornın, maqsetin, usaslıqtı, waqıttı, zattı, adamdı) bildiredi. Barıs sepligindegi atlıqlar kimge? nege? sorawına juwap berse gápte tolıqlawısh aǵza boladı. Mısalı: Elmuratqa ayttım. Muǵallim oqıwshıǵa túsindirdi. Ol tábiyatqa súysinip qaradı.
Eger barıs sepligindegi atlıqlar qayda? qayaqqa? Sorawlarına juwap berse, gápte pısıqlawısh aǵza boladı. Mısalı: Bizler qalaǵabardıq. Olar awılǵa ketti.
Tabıs sepligi
Tabıs sepligindegi atlıq sózler gápte feyil sózler menen kelip, is-hárekettiń tikkeley ovyektin bildiredi. kimdi? neni? Sorawlarına juwap beredi hám gápte tolıqlawısh xızmetin atqaradı. Mısalı: Gúlsaranı kórdim. Olar qoydı baqtı.
Tabıs sepligindegi atlıq sózler ashıq hám jasırın túrinde qollanıladı. Eger zat sóylewshige de, tıńlawshıǵa da anıq bolsa, sol zattı ańlatıwshı atlıq sózge tabıs sepliginiń jalǵawı jalǵanadı. Bizge kitaptı berip jibersin. Bul gápte kitap sóylewshige de, tıńlawshıǵa da belgili, sonlıqtan da tabıs sepligi jalǵawı qosılǵan. Eger zat sóylewshige de, tılawshıǵa da anıq bolmay ulıwma aytılsa, onda tabıs sepliginiń jalǵawı jalǵanbaydı, yaǵnıy jasırın qollanıladı. Mısalı: Paxta terdim. (paxtanı terdim) Jurnal oqıdım. (jurnaldı oqıdım) Ertek tıńladım. (ertekti tıńladım).
Shıǵıs sepligi
Shıǵıs sepligindegi atlıq sózler zattıń, is-hárekettiń shıǵısın bildiredi. Eger shıǵıs sepligindegi atlıq sózler kimnen? neden? Sorawlarına juwap berse, onda gápte tolıqlaıwsh aǵza boladı. Mısalı: Azattan esitkenlerimdi aytıp otırman. Bul zatlar aǵashtan islengen. Eger shıǵıs sepligindegi atlıq sózler is-hárekettiń shıqqan ornın bildirip, qaydan? qayaqtan? Sorawlarına juwap berip kelse, gápte pısıqlawısh aǵza boladı. Mısalı: Men qaladan qayttım.