Маьнавият ва тафаккур эркинлиги
477
Чунки моддий бойликлар купайиши, ишлаб чикариш на
технологиялар ривожланиши охир-окибатда инсоннинг эр
кинлик даражаси усишига,
унинг шахси камол топишига,
жамиятдаги муносабатлар янада инсонийлик касб эти ш ит,
яъни маънавият юксалишига хизмат
к и л м о р и
лозим. Акс
холда улардан инсон учун \еч кэндай наф йук. Иктисодист
Усса-ю, инсон карам булиб крлаверса, технологиялар янги-
ланса-ю, иктисодий ва ижтимоий муносабатлар такомил-
лашмаса, биз ижтимоий тараккиёт юз берди, деб айтол-
маймиз. Бежиз баъзи файласуф ва социологлар ижтимоий
тараккиёт деган тушунчанинг узини тан олмайдилар. Улар
фикрича, жамият кайси бир сохада илгарилаб кетса-да, бош
ка сохаларда (айтайлик, ахлок, санъат ва ш.к.) ва масала
ларда депсиниб тураверади, баъзан хатто ортга чекинади.
Масаланинг мураккаблиги ижтимоий тараккиётнинг
ягона
универсал мезони йукдигида, кУлланилаётган мезонларнинг
анча нисбийлигидадир. Инсон эркинлиги даражаси ва уму
ман маънавият юксалиши мезони сифатида олинса, наза-
римизда, нисбийлик бир оз камаяди, универсаллик бир оз
ошади. Маънавият инсон ва жамият тараккиётининг мезони
ва айни пайтда унинг максадидир, десак, хато булмайди.
Хаёт тажрибаси шуни к^рсатадики, инсон фаол яра-
тувчи, хаки кий шахе булиши, яъни индивидуал,
бошка-
ларда такрсрланмас узига хоеликларни миллий ва умумин-
соний хусусиятлар билан чамбарчас холда узида мужассам
этиши учун у энг аввало эркин ва ижодий фикрлайдиган,
замонавий билимларни пухта эгаллаган, ташаббускор ва
мустакил карор кила оладиган, уз моддий ва маънавий эхти-
ёжларини туьри англаб, туфи кондира оладиган, мехнат-
севар киши булиши керак. Мазкур инсоний хислатларнинг
барчаси маънавият таъсирида шаклланади.
Агар ушбу китоб укувчига маънавиятни, унинг инсон ва
жамият хаётидаги Урни ва ахамиятини, бир оз булса-да, анг
лаб олишга, Уз тасаввурларини
маълум даражада кенгайти-
ришга ёрдам бериб, кандайдир мулохазалар уйготган булса,
муаллиф Узини максадига эришган, деб хисоблайди.
Китобда укувчини каноатлантирмаган, эътироз уйгота-
диган кэрашлар, хулосалар учраши табиийдир. Улар юзаси-
дан билдириладиган хар кандай танкддий фикр ва маслахат
учун муаллиф олдиндан миннатдорчилик билдиради.
М У Н Д А Р И Ж А
СУзбоши.................................................................................................3
I к и е м . Маънавият ижтимоий додиса сифатида
«Маънавият» тушунчаси, м о\ияти, тузилмаси ва
ижтимоий вазиф алари..................... ................................................. 7
Маънавият тушунчаси шаклланиши какида ф ар аз............ 7
Маънавият тушунчасининг м о^и яти ................................... 17
Эътикод ва маънавият.............................................................. 22
Маънавият ва инсон табиати................................................ 33
Маънавият ва маданият*.-........л ../Г...........................................43
Маънавият ва и р о д а................................................................. 46
Маънавият таърифи ва тузил м а с и ........................................50
Маънавиятнинг меъёрийлиги ва ижтимоий вазифалари 54
Маънавиятнинг вужудга кел и ш и ................................................. 58
II к и е м . Узбек халки маънавияти ривожланишининг
тарихий
боскичлари
Узбек халки маънавияти ривожланишининг тарихий боскич
лари ва хусусиятлари....................................................................... 75
Ислом тамаддунининг вужудга келиши ва равпакида
аждодларимиз д о с сас и .................................................................. 115
Амир Темур ва темурийлар даврида маънавий-маданий
у й гон иш ................................................................................. ........... 131
Анъанавий жамиятнинг узил-кесил карор топиши па маъна
вий тургунлик................................ ................................................. 149
Совет даврида маънавиятимизга таъсир курсатган баъзи
ом иллар................................................. ............................................ 167
III к и е м . Маланий мерос ва маънавият
Мустакилликнинг маънавий асослари..................................... 176
Маданий меросга муносабат........................................................ 197
Маданий меросга муносабатнинг мезонлари......................... 198
Истиклол ва ислом масаласи.......................................................211
А Б Д У РА Х И М Э Р К А Е В
МАЪНАВИЯТ ВА ТАРАКДИЁТ
Ташкент «Маънавият» 2009
Му^аррир
М. Ражабова
Мусаввир
Н. Попов
Техн. мухаррир
Т. Золотилова
Муса\\их
О. Бозорова
Компьютерда са^ифаловчи
Г. Отаскевич
Босишга 29.05.2009 й. да рухсат этилди. Бичими 84* 108/„. Офсет босма у<
лида босилди. Шартли б. т. 25.2. Нашр т. 26,5. 3000 нусха. Буюртма № 41
Нархи шартнома асосида.
-Маънавият» нашриёти. Тошкент, БуюкТурон, 41-уй. Шартнома 1
« Ш а р м нашриёт-матбаа акциядорлик компаниясида чоп этилди. 7
Тошке?
Do'stlaringiz bilan baham: