Абдурахим Эркаев мйънавият вд таравдиёт



Download 14,2 Mb.
Pdf ko'rish
bet153/273
Sana28.02.2022
Hajmi14,2 Mb.
#474727
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   273
Bog'liq
Маънавият ва тараққиёт

Абдура^им Эркаев
га» жамиятни тулик, камраб оладиган сиёсий мафкура си ­
фатида карайдилар-у, диний бошкарувни жорий кдлиш - 
ни кузламайдилар1.
А йни пайтда ислом популизм и экстрем изм дан ва 
«^окимиятни босиб олиш учун зуравонликнинг терроризм- 
гача» шаклларини куллашдан воз кечмайди2.
Замонавий исломда турли мураккаб ва зиддиятли сиё­
сий окимлар намоён булишига карамасдан, 3. Бжезин- 
ский адолатли тарзда: «кандайлигидан к;атьи назар, тео­
логия жи^атидан исломни демократияга христианлик, 
иудаизм ва буддизмга нисбатан купрок мухолиф дейишга 
асос йУк»\ ~ деб *исоблайди.
«Замонавий ислом ва терроризм» масаласида батаф- 
силрок тухташнинг кези келганга ухшайди.
Замонавий терроризм я кин утмишдаги мустамкачилик 
ва унинг окибатлари — постколониал зиддиятлар ва ки- 
йинчиликлар ма^сулидир. Айни пайтда у X IX -X X аср бош- 
ларидаги европа инкилобий \аракатининг, айникса рус 
инкдлобчилари, авваламбор народоволецлар ва эсерлар 
кУллаган усул ва воситаларни давом этгирувчилардир.
Иккинчи жа^он урушидан кейин XX асрнинг 50—60 
йилларида колониал тизим тезда емиридди. Мустакдлликка 
эриш ган мамлакатлар иктисодиёти жуда номукаммал, 
муста кил фаолият юритишга мос л аш маган эди. Чунки асо­
сан хом ашё ва ярим тайёр ма^сулотлар етиштириб бе- 
ришга мулжалланган эди. Ж здон бозорида эса хом ашё ва 
тайёр ма^сулотларга нарх белгилаш ривожланган мамла­
катлар, собик метрополиялар кули да эди, бу \озиргача 
тулик бартараф этилмаган. Ривожланган мамлакатлар Узла- 
рининг ички кдш лок хужалиги ма\сулотлари ишлаб чи- 
карувчиларига дотация бериб, ёш аграр мамлакатлар м а \- 
сулотига паст нархларни ж а\он бозорида ушлаб турдилар.
Огир иктисодий вазиятдан чикдш учун ёш мустакдл 
давлатлар халкаро молиявий тузилмалардан катта микдорда 
карз олишга мажбур булди. Бу уларнинг янги шаклларда- 
ги карамликка олиб келди. Кредитларни устама фоизлар
1 Уша жойда. 79-6.
2 Уша жойда. 82-6.
3 Уша жойда. 84-6.


Маданий мерос аа маънавият
229
билан тулаш вакги келиши билан огир иктисодий ва иж­
тим оий зи д д и ятл ар к еск и н л аш а бош лади. Я на царз 
олишга турри келди. Бу эса уларнинг кУпчилигини сурун- 
кали к;олокутик ва кдшшрк^ик домига гирифтор этди. Охир- 
окибат эса ички сиёсий зиддиятларни кучайтириб, ижти- 
моий-сиёсий вазиятни бузиб юборди.
Янги мустамлакачилик хавфи, бир томондан, кенг ом- 
манинг консерватив ва диний туйгуларини кучайтирди, 
бош^а томондан — турли радикал гурух аъзоларининг Fap- 
бий кадриятларга нисбатан нафратини, уч олиш истагини 
озикдантириб турди. Давлат ва жамият институтларйнинг 
яхши ривожланмагани, бошкарув маданиятининг, амал- 
дорлар ва менежерлар савиясининг пастлиги, порахУрлик, 
таниш-билишчилик, ypyF-аймокчилик ва гурухбозлик ил- 
латларининг кенг таркдлгани вазиятни янада чигаллаиггирди. 
Натижада сиёсий кураш майдонига янги кучлар, улар ф т о ­
рида экстремисток кучлар хам кириб келди ва хокимиятга 
интила бошлади. Баъзи мамлакатларда бир неча бор давлат 
тунтаришлари уюштирилди ёки шунга уринилди. Куп мил- 
латли мамлакатларда ички нотинчлик тажовузкор миллат- 
чилик ва айирмачиликни вужудга келтирди.
Юк;оридагиларга яна кушимча кдлиш керакки, айрим 
холларда собик метрополиялар, уз мустамлакаларига мус­
такиллик бераётганда, узил-кесил бахсл и худудлар ва дав­
лат чегаралари масаласи ни хал кдлмай колдирган. Бугун­
ги кунда ечилмаган чегара ва худудлар масалалари минта- 
кавий м ож аролар в а н о т и н ч л и к н и н г у зо к муддатли 
манбаига айланиб колди. Биргина Покистон ва Хиндис- 
тон уртасидаги Кашмир муаммосини эслашнинг узи ки- 
фоя. Фаластин-Исроил муаммоси ва араб-исроил можа- 
роси мусулмонларнинг 
F a p 6
мамлакатлари ва АКДИга нис­
батан ишонч ини чиппакка ч и кард и, чунки уларда мазкур 
масалада гарб давлатлари ва AKJII бир томонлама Исро- 
илга ён босаётир деган ф икр \осил булди.
Х окимият учун кураш, айирмачилик, чегаравий ва 
минтакавий зиддиятлар, этник можаролар экстремизм ва 
терроризм усиши учун замин яратди. Бир-бирига ф рш и
турган гуру\лар Уз тарафдорларини ягона мафкуравий асос- 
да бирлаш тириш , улар сафини кенгайтириш , узларига


мамлакат ичида ва ташкррисида хайрихохлик кдлувчи ва 
моддий кУллаб-кувватловчилар сонини купайтириш мак- 
садида мафкуравий воситаларга, янги ахборот технология- 
лари ёрдамида таргибот ва ташвикот юритишга зур бера 
бошладилар. Зарур долларда улар вокеалар ва далилларни 
бирёедама талкин килдилар. баъзан хатго сохталаштир- 
дилар. Д ин мафкуранинг энг кенг таркалган шакли булга- 
ни учун ундан сиёсий партиялар хам, экстремистик ва 
террорчи гурухлар 
щ л
фойдаланди. Кейингилар эса дин- 
нинг асл мохиятини бузиб, уни никоб кдлиб олди.
И ж ти м ои й -си н ф и й табацаланиш ва бегоналаш иш , 
ижтимоий-иктисодий зиддиятлар кучайиши, сиёсий но- 
тинчлик ^амда неоколониализм хавфи нодиний (дунёвий) 
гарбча турмуш тарзининг асоратлари деб талкин кдлинди.
Омма онгига «соф ислом» кадриятлари карор топса, 
мавжуд муаммолар бартараф булади, бинобарин, «соф ис- 
лом»га кайтиш зарур деган фикр сингдирила бошлади. Fap6 
кадриятларидан воз кечиш, кимки бунга каршилик килса, 
йулдан олиб ташлаш, керак булса, жисмонан йУк килиш 
хакдда даъватлар пайдо булди. Лекин халкни узок вакт да­
вомида миллатчилик ва диний мутаассиблик сафсаталари 
билан алдаб булмайди. Халк У ёки бу партия, ташкилотга 
унинг сафсатасига караб эмас, аник ишига, мамлакатда- 
ги иктисодий ахвол, ички баркарорлик, фукаролар хаёти 
хавфсизлигига караб б а \о беради.
Мафкуравий мутаассиблик, хокимият учун халол ку- 
рашда муваффакиятга эриша олмаслик айрим гурухларни 
курашнинг ноконуний, экстремистик, террориста к шакл- 
ларини кУллашга ундади. Уларнинг ташвикотлари ва ди­
ний гоялари хам тажовузкорлик касб этди. Улар хатго тота- 
литар мазмунда тушуниладиган диний турмуш тарзи ва тео- 
кратик бошкарувни жорий этиш зарурлиги масаласи буйича 
Узларидан бир оз бошкача фикрлайциган диндорлар ва мул- 
лаларни хам кофир деб эълон килишгача етди. Бу билан 
улар тинч ахолига ва диний мухолифларига карши зура­
вонлик ва террор усулларини кУллаш мумкинлигини Узла- 
ри учун «маънавий» жихатдан асослаб олдилар.
Табиийки, акидапарастларнинг энг тажовузкор кисми 
ноконуний хатти-харакатлари учун крнун томондан таъ-
230______________________________________________

Download 14,2 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   149   150   151   152   153   154   155   156   ...   273




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish