Abduhamidov F. A



Download 1,84 Mb.
Pdf ko'rish
bet29/66
Sana15.08.2021
Hajmi1,84 Mb.
#148198
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   66
Bog'liq
Molekulyar fizika [uzsmart.uz]

Adiabatik siqilish 

Adiabatik kengayish 

 

Boshlang’ich vaziyat



 

 

Tashqi kuchlar bajargan ish musbat 

A>0 

Gaz bajargan ish manfiy 



Tashqi kuchlar bajargan ish manfiy 

A<0 


Gaz bajargan ish musbat 

Ichki energiya ortadi 

ΔU=U

2

-U



1

>0 


Ichki energiya kamayadi 

ΔU=U


2

-U

1



<0 

Temperatura ortadi 

ΔT=T

2

-T



1

>0 


Temperatura kamayadi 

ΔT=T


2

-T

1



<0 

Dvigatel ish bajaradi. 

Atmosfera havosining kengayishi  

hisobiga ish bajariladi. 



 

 

 

 

 

 

 


 

33 


Molekulyar fizika 

ISSIQLIK JARAYONLARINING QAYTMASLIGI 

 

Jarayonlarning qaytmasligi xaqida 

 

      Termodinamikaning  birinchi  qonuni  energiyaning  saqlanish  va  aylanish 

qonunlarini issiqlik jarayonlarining malum sharoitlariga qo’llanishidan iborat 

ekanligi  aytib  o’tildi.  Termodinamikaning  birinchi  bosh  qonuni  barcha 

xodisalarda aniq kuzatiladi. 

      Biroq termodinamikaning birinchi bosh qonuni termodinamik jarayonlarni 

qanday  yo’nalishda  borayotganligiga  nisbatan  xech  qanday  ko’rsatma  bera 

olmaydi. 

     Bir  necha  misol  qarab  chiqaylik.  Faraz  qilaylik,  izolyasiyalangan  sistema 

turli  temperaturali  ikki  jismdan  iborat  bo’lsin.  Termodinamikaning  birinchi 

bosh  qonuniga  binoan  issiqlik  almashish  jarayonida  bitta  jism  Q  issiqlik 

miqdori  oladi,  ikkinchi  jism  esa  xuddi  shunday  Q  issiqlik  miqdorini 

tashqariga  beradi.  Issiqlik  qanday  yo’nalishda  uzatiladi?  Bu  savolga 

termodinamikaning  birinchi  qonuni  asosida  javob  berish  mumkin  emas. 

Bundan  tashqari,  termodinamikaning  birinchi  qonuni  issiqlik  kamroq  isigan 

jismdan ko’proq isigan jismga ixtiyoriy ravishda o’tadigan jarayon uchun zid 

bo’lmagan bo’lar edi. 

     Yana bitta misol qarab chiqamiz. Tosh yerga tushayotganda uning ilgarilan 

ma  xarakatining  butun  kinetik  energiyasi  energiyaning  saqlanish  qonuniga 

mos  ravishda  toshning  ichki  energiyasiga  va  uning  atrofidagi  jismlar  ichki 

energiyasiga  aylanadi.  Biroq,  termodinamikaning  birinchi  qonuniga  teskari 

jarayon  xam  zid  bo’lmas  edi,  bunda  Yerda  yotgan  toshga  atrofdagi  narsalar- 

dan  biror  issiqlik  miqdori  uzatilgan  va  natijada  tosh  o’z  -  o’zidan  sakrab 

ketishi  xam  mumkin  bo’lar  edi.  Biroq  xech  kim  xech  qachon  sakrayotgan 

toshlarni kuzatmagan. 

     Bu va bunga o’xshash boshqa misollar termodinamikaning birinchi qonuni 

energiyaning  bir  turdan  boshqa  turga  aylanishi  yo’nalishiga  va  issiqlikni  bir 

jismda  boshqasiga  o’tish  (uzatilish)  yo’nalishiga  xech  qanday  chegara  qo’y- 

masligidan  dalolat  beradi.  Shu  bilan  birga  tajriba  energiyaning  xar  xil  turlari 

teng qiymatli emasligini va ular imkoniyatlari bo’yicha boshqa ko’rinishlarga 

aylanishini ko’rsatadi. Masalan, istalgan jismning mexanik energiyasini to’lali 

gicha uning boshlang’ich temperaturasiga bog’liq bo’lmagan xolda ichki ener- 

giyasiga  aylantirish  mumkin.  Xaqiqatdan  xam,  istalgan  jismni  ishqalanish 

bilan isitish mumkin: bunda uning ichki energiyasi ishga teng kattalikka orta- 

di. Xuddi shuningdek, elektr to’ki rezistr orqali o’tganda, ichki energiyaga ay- 

lanishi  mumkin.  Shunday  qilib,  ichki  energiya  teskarisiga  aylanishi  uchun 

boshqa  ko’rinishlarda  malum  chegara  mavjud,  bu  quyidagidan  iborat:  ichki 




Download 1,84 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   ...   66




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish