63
III bap boyınsha juwmaq
Sabaqta kásip tańlaw máselelerin analiz etiw usılları hár qıylı bolıwı
múmkin. Oqıtıwshı kásipler haqqındaǵı máselege tiyisli ádebiyatlardı usınıs etiw,
oqıwhılarǵa individual tapsırmalar beriw, básekelesiw ótkeriw, shıǵarma jazıw
mazmunındaǵı wazıypalar beriw, qánigeler menen ushirasıw hám
basqa
formalarda jatadı. Berilgen formalarda kásiplerge baǵdarlaw islerin alıp baratuǵın
matematika oqıtıwshıların oqıwshılarǵa hár túrli kásipler alıwın jaratıp beriwden
tısqarı olardıń qızıǵıwların úyrenedi, mine usi sıpatlardi rawajlandırıwı ústindede
isleydi. Biz islep shıqqan metodikalıq kórsetpe oqıwshılar ushı kásip tańlawda
elede oylanıwǵa túrtki boldı dep oylayman. Sebebi olardıń kópshiligi ele anıq bir
qararǵa kelmegen. Bul bapta matematika sabaqlarí barísínda oqíwshílardí kásipke
baǵdarlaw máselesi qaralıp ámeliy mazmundaǵi máseleler sheshiw járdeminde
oqiwshilardiń kásiplik qábiliyetlerin anıqlaw hám olarǵa duris baǵdar beriw jolları
hám matematika pánin kásipke baǵdarlap oqıtıwdıń nátiyjeli usılları keltirip ótildi.
64
Juwmaqlaw
Mámleketimizde tálim sistemasın mоdеrnizaciyalаw, innоvaciyalıq tálim
ortalıǵın jaratıw barısı qızǵın dawam etpekte.
Oqıwshılar kásipke baylanıslı maǵlıwmatlardıń tiykarǵı kólemin ulıwma orta
bilim beriw mektepleriniń
8-9 klasslarında miynet tálimi barısinda iyeleydi.
Búgingi kúndе хаlıq bilimlеndiriwi hám kásip-ónеr bilimlеndiriwi
sistеmаsınıń óz аrа birgеliktеgi jumıslаrın hár qаshаnǵıdаndа jоqаrı bаsqıshqа
kótеriw kеrеk.
Ózgermeli jámiyette hár bir jeti jıldan qánigelik sistemasınıń jartısınan kóbi
jańalanadı. Turmıslıq máqsetke erisiw ushın hár bir insanǵa 3-5 márte qánigeligin
ózgertirip, qayta tayalawǵa tuwra keledi. Mámleketimizde hár bir Ózbekstanlıq
puqaranı jumıs penen támiyinlew ushın qayta tayarlawdı, kásiplik tájiriybeni asırıw
talap etiledi.
Sońǵı waqıtları elimizdiń kóplegen mekteplerinde fizika-matematikalıq,
gumanitarlıq, texnikalıq, ximiya-biologiyalıq hám taǵı basqa baǵdardagı
klasslar
shólkemlestirilip, licey, kollejler, mektepler ashılmaqta. Bunday klasslardıń
kópshiligi joqarı oqıw orınlarına túsiwge tayarlawǵa baǵdarlanǵan.
Pándi tereńletip oqıtıwǵa arnalǵan qánigelestirilgen mekteplerge qaraǵanda
baǵdarlap oqıtıw barlıq oqıwshıları ushın shólkemlestiriledi hám olardıń qálewleri,
beyimliligi, ómirdegi máqsetine baylanıslı saylap alınıwı hám oqıw
múmkinshiliklerin ózin-ózi anıqlawi retinde kórinis tabıwı tiyis. Sonlıqtan oqıw
baǵdarlamasın dúziw waqtında tek bilim beriw standartına emes, oqıwshılardıń
qızıǵiwshılıǵına, ózlestiriw dárejesinede baǵdarlanıwı tiyis.
Temanı úyreniw yaki qandayda bir iskerlik penen shúǵillanıw qábiliyetihám
qızıǵıwı kóbinese sáykes keledi,
sebebi beyimlilik, ıqlas hám qızıǵiw kásipti
tańlaw ushın ishki negizleri boladı. Kópshilik oqıwshılar ózleriniń
keleshektegi
ómirin oqıw tarawındaǵı is penen baylanıstıradı. Máselen matematika pánin
úyrene alǵan oqıwshi, matematikanı qızıǵiw menen úyrenedi hám keleshektegi
kásipti usı pán tarawındagı iskerlik penen baylanıstıradı. Oqiwshılar úlkeygen
65
sayın olardıń qálewi menen kásibi sáykes kele baslaydı. Belgili bir pánge
qızıǵiwshılıq penen qábiliyetlik kórsetken oqıwshı ózine qánigelikti tańlay aladı
hám tájiriybe kórsetkendey , qandayda bir pánge qızıǵiwshılıǵı bolmaǵan
oqıwshılar kásipti tańlap alıwǵa qıynalıp, onı tez-tez ózgertedi. Pedagogikalıq
izertlewler 13-14 jasqa shekem kásibi niyet penen pánge degen qızıǵıwı arasındaǵı
hesh qanday baylanıs sezilmeytuǵınlıǵın, al 14 jastan baslap kásipti tańlaw anıq
oqıw pánin degen qızıǵiwshılıq penen baslaytuǵınıń kórsetedi.
Bul magistrlik dissertaciyada mektep oqıwshılarına kásipti durıs tańlaw,
matematikalıq másele sheshiw arqalı, ózleri tańlaǵan kásiplerinde matematikanıń
ornı qanday ekenligi kórildi. Metodikalıq kórsetpe islep shıǵılıp, ol tájiriybe sinew
tárizinde qollanılıp kórildi hám jaqsá juwmaqqa kelindi.
Magistlik dissertaciyanı tayarlaw barısında islep shıǵılǵan metodikalıq
kórsetpeden matematika oqıtıwshıları 9-11 klass oqıwshılarına dógerek
sabaqlarında yamasa, tákirarlaw sabaqlarında paydalanıwları múmkin, sonday-aq
klass basshılarıda klass saatlarında kásipke baylanıslı tema ótiwdede
paydalansa
boladı.
Bul magistrlik dissertaciyadan mektep matematika oqıtıwshıları matematika
sabaqlarında, joqarı oqıw orınları oqıtıwshıları hám talabaları ―Matematikanı
kásipke baǵdarlap oqıtıw‖ pánlerinde qollanba sıpatında paydalanıwları múmkin.
