A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

^;n) Çetvert = 2,097 hektolitredir.
•'<-) Bk. «Bütün Rusya Müslümanlarının 1917 nci yıl 1-11 may Meskende
mühim çare olarak, yine m
;«“*• foTc^t '”^_t;_{diii ıam},„. ^
„_ö.,ı„a, ° ^,_1Wn .u«a» *^,"'“^k"_aıL«mi« .M» ■>>““' %Z‘ m .^P. r'*_v„„_ek ,_am.»iy'. >" Sr. b.»'=™* bit. b»d,..
„_eVi ziraate su v Müslüman aza
vaktiyle ^{flk de}. . Rusya ile kıya* ^kaDU , . , _di. Bunu da bin ya
kredinin kıymeti. *S ruble kazanma ^ _murabahac. idi.
Bu»d. b**" '“tora.. B.r.d. P.»« _tlcatetinae d. »**
■_ıan dolan ile V^ ^k pamuktan başka, b 8 _yüksek _faatla sat
B« köylünün ^«*çe
edilirdi- Yazın. P _{y ve arp}a ıhtıka . _toplanrnas,na sebep olu
_roak f**? gSröndtiyee de. halatta
yoksullaşıp ^serVe^_mleket zenginleşiyor g>^bl '
.erinde» K«b.^^_Khok._ni Ur
k«~ ^T'^p; . mi>«:?^8,alr^y S *m *«« ~ ^m“^yy'
başka binanın veremiyor, g» « g_{s lelik}le birkaç yılda bı
_İ5İ„ k,.di «1 ^t»y*'^,î“_îri; •!■“ T
borç veren °^nU" _{ut ona} tavassut eden y _ _Türkistan şeraitinde bu fabrikacının ^veJ _yorj_u. Bu ye™ ^ç^küburada ziraat sulama usulu _nis topraklar ««** isletemiyordu- C^u™^t ^ _ancak menfas ı olan toprag» ^kendlS‘^b _toprak, bilhassa pamu _{h l} Veriyor. Demek araz,
ile olduğundan. t°P _islendiği zaman mah _isçisiyle beraber
"■•''““t Sinde bi=a büyüt ***«
_[gttn s’yez^ _bahsinde bahis mevzuu olacaktır.
21*. ueride 1905 sene mkı!
iniyor. Bu halde «kredi» usulü ile birkaç yüz, hattâ birkaç bin hektar toprak elde edebilen bir zengin bu toprağı kendisi ücretli işçi toplayıp bizzat işletemiyordu. O toprağın eski sahibi olan köylüye ve yahut başka bir köylüye ortaklığa veriyordu. Bu gibi ortaklar, eskiden mah­sulün dörtte pirini almak âdet olduğundan «çâyrîkâr» (yani «cihar- yek kâr») tesmiye edilmiştir. «Çâyrîkâr» olmayıp, kendi başına çalı­şan köylü de borcu nisbetinde rehin vererek toprağını azaltıyordu. Evvelce ücretli işçi ile işlettiği zaman biraz fazla toprağa malik olan­lar ancak kendileri çalışıyorlardı. Onun rehin altına alman toprağı borç veren vasıtasıyla diğer «çâyrîkâr»lara veriliyordu. Demek büyük bir .zenginin elinde toplanan arazi, ufak «igelik»îere bölünüyordu. Zikredi­len nahiyelerde 1915 yılında bir igeliğin toprağı ancak 1-12 tanap (hektarın dörtte biri) kadardı. Bu, hiç şüphesiz, pamuk ekimine de rsarfe dil dikten sonra, bir ailenin doymasına yetmiyordu. İdare edeıiıi- yenler toprağını tamamen terkederek başkalarına ücretli işçi ve pro­leter oluyor ve bunların sayısı gittikçe artıyor, o nisbette iş ücreti ucuz- luyordu ^S4). İşte Cenubî Türkistan köylüsü bu tarzda Moskova dokuma fabrikalarının tamamiyle esiri oluyordu. Rus fabrikacılarına yerlilerin yaptığı delâlet de kapitalizm nizamlarına göre gitgide temerküz edip» bu mutavassıt delâletçilerin ancak birkaçı diğerleri hesabına zengin­leşmekle sayıları azalıyordu. Bütün tümendeki servet ancak birkaç kişi­nin elinde toplanıyordu (bunlardan Endicanda Mîr Kâmil Bay pek rmaruftu). Pamuk ekinciliği bu suretle yerli Türkistanlılarda sınıf fark­ları, vücude getirdi. 1906 yıllarında Fergane ve Sır Derya vilâyetle­rindeki yerli köylünün ayrıldığı sınıflar şu suretle gösterilebilir:

1.