A zeki veliDÎ togan bugünkü TÜRKİLİ (TÜRKİstan) ve yakın

*ve destanlara ait bir iki eser («Şay,r» adlı eser ve saire) neşretti.
Ebülkhayırm torunlarından ciddî asrî terbiye görenler Karatay,
Seyid Ali, Temir Sultanların oğullarıdır. Karatayın torunlarından Bakht Can, Ural vilâyetinin maruf cemaat hâdimlerindendi. 1907 yılında ikin­ci Dumaya âza olmuştu.
Gayıp Han oğulları da asrî maarife cidden ehemmiyet verdiler.
.Adı geçen Şir Gazi Sultanın, imparatoriçe Katerina }^ranında bulunup,
-Avrupa mahfilleriyle tanıştıktan ve* general mayor rütbesini aldıktan sonra memlekete dönüp, rus hizmetini bırakarak Khıyvaya gitmiş ol­duğunu, yukarıda zikretmiştik. Gayıp Hanın, rusça «kollejesky assissor» rütbesini alan oğlu Cihangir, daha 1791 yılında oğlu Şm Sultanı tâlim için Orenburg vâîisi Baron İgelström’a göndermişti. Torunu Sultan tAhmed Cantürin, hususî surette rusça öğrenmiş ve rus münevverleri va­sıtası ile elde ettiği mühim eserleri okumuş, bilgili bir zattı. Kendisini «orda»smda ziyaret etmiş olanlar, o cümleden Nibolsen övmektedirler.
Oğlu Seyid Han (Seyid Türe Cantürin)ı, kardeşi Mahmud ve amcaza­desi Ömer Sultanları, Ebülkhayır evlâdından Elmembet (Elmuham- med) ve Tilev Sultan Seydalin’i, Orenburg Harbiyesine ye sonra da Kazaklarda rus maarifini yaymak yolunda çok çalışan Kazak milliyet- perveri İbrahim Altınsarmı^ Orenburg rus muallim mektebine verip ter­biye etti. ..
Orenburg valisi Perovsky kendi nezdinde Grigoriev ve Veliami- d?. ? nov Zernov, Demaizon llminsky gibi müsteşrikleri bulundurdu (muah- . - - -
haren meşhur bir.müsteşrik gördüğümüz profesör Grigoriev 1851-186! yıllarında Örenburgda hudut komisyonu reis^ sonra Orenburg Kırgız- farının' vâlisi oldu. Ortaasyada^ rus emperyalist siyasetinin ideolojisini İlmî esasa koymuş ve rus müsteşrikliğine de muayyen siyasî .yol gös- termiş olan budur). Kazak aristokrasisini rus medeniyetiyle tanıştırmak yolunda bunların mühim rolleri olmuştur. Orenburg Harbiye Mektebin­de rusça ile birlikte fransızca ve epey farsça öğretilirdi. Mektebi bitir­dikten sqnra Seyid Han Cantürin’le Tilev Seydalin, Örenburgda 1868 de kurulan coğrafya cemiyetine âza olup, Kazak tarih ve etnografyasına ait malumat (Seyid Han ve Tilev 1870 te «Kazak halk edebiyatı örnek­leri», Tilev Seydalin 1871 de «Kazak örf kanunu» ve «Turgayda su­lama usulüyle ekincilik tarihine ait materyeller», yine Seyid Han 1883 yılında «Kazaklarda at terbiyesi») neşrettiler. Seyid Han önce orduda hizmet etmiş, Bükey Orda hanı Cihangir Hanın kızı Hadice ile evlen­dikten sonra, Ufa vilâyetinde elde ettiği malikânede hayatını geçirmişti. Malikânesindeki sarayının cephesine hanlar usulünde han arması (ta- nrak damga) tersim edilmişti. Oldukça zenginbir kütüphane kurmuştu.
9 1 5 te oğlu Selim Girey Sultanın elinde bulunan ve bizzat tetkik etmiş olduğum bu kütüphanede bilhassa Kazak ve Başkurtların hayvan bes îeme ve toprak meselelerine, etnografyalarına ve türk tarihine ait mü­him neşriyat bulunmakta idi.
Elmuhammed Seydalin ise, önce orduda subay ve sonra 1867- 1869 yıllarında sultan pravitel olup, 1898 de ölmüştür. 1868-1895 yıl­ları arasında yerli Türklerden Orenburg ilmi cemiyetlerinde aza olup, neşriyatına iştirak edenler şunlardır: