A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

Natriyli achchiqtosh 
- NaAl[S
0 4
]
2
' I
2
H
2
O. 
Sinonimi: 
solfatarit. To‘liq ishonsa bo‘ladigani tabiatda topilmagan. Sun’iy 
yo‘l bilan osonlikcha olinadi. Tog‘ jinslarining yoriqlarida tolalardan 
iborat massa holida uchraydi. Rangsiz. Yaltirashi shisha kabi. 
Qattiqligi 3. Solishtirma og‘irligi 1,73. N=1,439 (sun’iy birikmalari 
uchun). Tekshirilgan tabiiy namunalari optik anizatrop b o iib
chiqqan. Bu uning qisman degidratlanishi (suvsizlanishi) yoki 
boshqa modifikatsiyasi - mendotsit boclganligi oqibatidir. Havoda 
suvini yo‘qotadi va tamarugitga - NaAl[S
0 4
]
2
'
6
H
2 0
ga aylanadi. 
Potssuoli solfator vulqonlarida (Neapol yaqinida) topilgan.
Galotrixit 
- FeAl[S
0 4
]
4
*
2 2
H
20
. Singoniyasi monoklin, 
simmetriya ko‘rinishi - o lqli diedrik - L2. Ko‘pincha ipaksimon 
yaltiraydigan, qordek oppoq asbestsimon tomirchalar holida topiladi. 
Mineralning nomi shundan olingan (tarjimasi ‘4olali tuz”).
Qattiqligi 2-2,5. Solishtirma og4irligi 1,89-2,04. Suvda eriydi. 
Sham alangasida qaynaydi va tomchi-tomchi bo‘lib qotadi.
Alyuminiy va ikki valentli temiri ko‘p bo‘lgan sulfat 
suvlardan ozod kislorod muqarrar yetishmaydigan sharoitlarda, 
Blyava konida (Janubiy Ural) bo'lganidek kolchedan rudalari 
oksidlanish zonasidan pastda hosil bo‘ladi.
Shuningdek, 
piritli 
gillarda, 
toshko‘mir 
qatlamlarida 
oksidlanish zonasida parchalanayotgan piritdan hosil sulfat kislotada 
gilli moddalarning parchalanishi hisobiga yuzaga kelgan bo‘lib, Oka
102

---

daryosining o‘ng qirg‘og‘ida (Angara irmog‘i, Sibir), Uralda Kizel 
toshko‘mir konida va boshqa joylarda uchraydi.