A. Z. Umarov Avtomobillar texnik ekspluatasiyasi

2
0
3
-
37%, 
SO
3
 
- 38,6% va N
2
0 — 13%. Trigonal singoniyali, ditrigonal -
piramidal ko‘rinishda yoki tabletkasimon qiyofali, kul rang, sarg‘ish, 
ba’zan qizg‘ish - oq; shisha kabi yaltiraydi, qattiqligi - 4, 
solishtirma 
og‘irligi-2,8. 
Mis-sulfid 
konlari 
oksidlanish 
zonalarining yuqori qismida joylashadi. Mis olishda, qishloq 
xo'jalik zararkunandalariga qarshi kurash sohasida hamda bo‘yoq 
sanoatida ishlatiladi.
Achchiqtoshlar gruppasi 
Achchiqtoshlar deb 12 molekula 
suvi bo’lgan, kubik singoniyada kristallanadigan A1 va ishqoriy 
metallarning normal qo'shaloq sulfatlariga aytiladi. Bu yerda 
galotrixitni - 22 N20 molekulasi bo4gan Fe va A1 sulfatini ham 
ta’riflab o'tamiz.
Kaliyli achchiqtosh 
- KA
1
[S
0 4
]* 12H
2
0 . Singoniyasi kubik, 
simmetriya ko'rinishi didokaedrik 4L бЗЬ
4
ЗРС. Kimyoviy tarkibi 
K20 9,9%, A1
2
0
3
10,8%, S 0
3
33,8%, H20 45,5%. Rangsiz. 
Yaltirashi shishadek. N=1,456 (ko‘pincha anizotrop). Qattiqligi 2. 
Solishtirma og‘irligi 1,76. Dahandam alangasida oson eriydi. Suvda 
eriydi. Eruvchanligi 20° da 151 g/1 ni tashkil etadi. Tuproqsimon 
massa, gullagandek, qobiq, goho yaxlit donador agregatlar holida 
uchraydi.
101

---

Tambov va Ulyanov viloyatida, Shimoliy Kavkaz (Zelenchuk 
daryosi), 
Dog‘iston, 
Turkmaniston 
(Qoraqum), 
0 ‘zbekiston 
(Sho‘rsuv), Blyava kolchedan koni, Ural (boshqa sulfatlar bilan 
birga oksidlanish zonasining pastida). Oka daryosining o‘ng 
qirglogci (Angara irmog‘i Sibir) va boshqa joylardagi “achchiqtoshli 
tuproqlarda uchraydi.
Kaliyli achchiqtoshlar juda keng miqyosda qo‘llanishi 
mumkin: bo‘yoqchilik, tipografiya, ko‘pchilik qog‘oz sanoatida 
(bo‘yoqni aynimaydigan qilish maqsadida), meditsinada lak-bo4yoq 
tayyorlashda va hokazo ishlarda ishlatiladi. U achchiqtoshli 
tuproqlami 
yuvib, 
eritmasini 
quritib 
olinadi. 
Lekin, 
achchiqtoshlaming asosiy massasi boksitlardan sun’iy yo‘l bilan 
tayyorlanadi yoki boshqa kimyo sanoatlarida qo4shimcha mahsulot 
sifatida olinadi.