А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

5.Yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliq hisobi 
Yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun O’zbekiston Respublikasi hududida foydali qazilmalar qazib 
olish, shuningdek qazilmalar qazib olish bilan bog’liq bo’lmagan yer osti inshootlari qurish va ulardan 
foydalanishni amalga oshiruvchi shaxslar to’laydi. 
Yer qa’ridan foydalanuvchilar uchun soliqlar va maxsus to’lovlar Soliq kodeksining 242-247 
moddalari bo’yicha tartibga solinadi. 
Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq soliq solinadigan bazadan va belgilangan stavkadan 
kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. 
Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqning hisob-kitobi soliq bo’yicha hisobga olish joyidagi 
davlat soliq xizmati organlariga quyidagi muddatlarda taqdim etiladi: 
mikrofirmalar va kichik korxonalar tomonidan – yilning har choragida, hisobot davridan keyingi 
oyning 25-kunidan kechiktirmay; 
mikrofirmalar va kichik korxonalar jumlasiga kirmaydigan soliq to’lovchilar tomonidan – har 
oyda, hisobot davridan keyingi oyning 25-kunidan kechiktirmay; 
Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliqni to’lash hisob-kitobni taqdim etish muddatidan 
kechiktirmay amalga oshiriladi. 
Misol. Hisobot davrida korxonada qazib olingan ko’mir hajmi 2000 ming so’mni tashkil etadi, 
soliq stavkasi 3,8%. 
Soliq summasi 2000 ming so’m x 3,8% = 76 ming so’mni tashkil etadi. 
Hisoblab chiqilgan soliq summasi har oyda 9430-"Boshqa operatsion xarajatlar" schyotining 
debeti va 6410- "Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzdorlik" schyotining kreditida aks ettiriladi: 
D-t 9430-"Boshqa operatsion xarajatlar" schyoti - 76000 so’m; 
K-t 6410-"Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzdorlik" schyoti - 76000 so’m. 
Ushbu soliq byudjetga to’langanda: 
D-t 6410-"Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzdorlik" schyoti - 76000 so’m; 
K-t 5110-"Hisob-kitob schyoti" schyoti - 76000 so’m. 
6. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq hisobi 
 
Ushbu soliqni to’lovchilar o’z faoliyatida suvdan foydalanuvchi yuridik shaxslar hisoblanadi. 

---

164 
Ishlab chiqarish va texnika ehtiyojlari uchun yer usti va yer osti manbalaridan foydalanilgan suv 
resurslarining hajmi, ya’ni yuridik shaxslar foydalangan suv resurslarining butun hajmi suv 
resurslaridan foydalanganlik uchun soliq solish ob’ekti hisoblanadi. 
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq Soliq kodeksining 257-264 moddalari bo’yicha 
tartibga solinadi. Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq stavkalari O’zbekistan Respublikasi 
Vazirlar Mahkamasi tomonidan belgilanadi va O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi hamda 
Davlat Soliq qo’mitasi tomonidan soliq to’lovchilarga belgilangan tartibda yetkaziladi. 
Yer osti va yer ustidagi manbalardan suv kelib tushadigan vodoprovod tarmog’idagi suvdan 
foydalanilgan holda soliq tegishli manbalar uchun belgilangan stavkalar asosida hisoblab chiqiladi. 
Тumanlar va shaharlar davlat soliq inspeksiyalari suv yetkazib beruvchi korxonalardan vodoprovod 
tarmog’iga yer osti va yer ustidagi manbalardan kelib tushadigan suv hajmlarining nisbati haqidagi 
ma’lumotlarni olishi va ularni soliq to’lovchilar e’tiboriga havola etishi lozim. 
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq summasi soliq solinadigan bazadan va belgilangan 
stavkalardan kelib chiqqan holda hisoblab chiqariladi. 
Yuridik shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan dehqon xo’jaliklari uchun suv 
resurslaridan foydalanganlik uchun soliq summasi davlat soliq xizmati organlari tomonidan soliq 
solinadigan bazadan va belgilangan stavkalardan kelib chiqqan holda belgilanadi. 
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq to’lash to’g’risidagi to’lov xabarnomasi yuridik 
shaxs tashkil etgan va tashkil etmagan holda tuzilgan dehqon xo’jaliklariga davlat soliq xizmati 
organlari tomonidan hisobot davridan keyingi yilning 1 fevralidan kechiktirmay topshiriladi. 
Suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq hisoblanganda: 
D-t 9430-"Boshqa operatsion xarajatlar"
K-t 6410-"Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzdorlik" 
Ushbu soliq byudjetga to’langanda quyidagicha provodka beriladi: 
D-t 6410-"Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarzdorlik"
K-t 5110-"Hisob-kitob schyota"