А. Туркманов. “Бухгалтерия ҳисoби” фани бўйича ўқув-услубий мажмуа. – Тошкент: Иқтисодиёт, 2018 йил, 249 бет. Ғоя муаллифи: иқтисод фанлари доктори, профессор Б. Ю. Ходиев

 
 
7. Yuridik shaxslar mol-mulkiga soliqning buxgalteriya hisobi 
Yuridik shaxslar mol-mulkiga soliq solishning maqsadi keraksiz va ortiqcha uskunalar hamda 
boshqa mulklarning korxonalarda me’yordan ortiqcha saqlanishini bartaraf etishdan, korxonalarda tovar 
oboroti jarayonini jadallashtirishdan iborat. 
O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan, mustaqil balansga ega bo’lgan, mulkchilikning turli 
shakllariga asoslangan barcha yuridik shaxslar soliq to’lovchilar hisoblanadi. 
SHuningdek korxonalarning O’zbekiston Respublikasi hududida joylashgan, mustaqil balansga ega 
bo’lgan filial, vakolatxona yoki boshqa shakldagi tarkibiy qismlari ham mol-mulk uchun soliq 
to’lovchilar sanaladi. Soliq solish stavkalari va soliq solish ob’ektlari Vazirlar Mahkamasi tomonidan 
belgilanadi. 
Ushbu soliq korxonaning mol-mulkining o’rtacha yillik qoldiq qiymatidan olinadi. Yuridik 
shaxslardan olinadigan mol-mulk solig’i stavkasi quyidagicha: 
Yil davomida mol-mulkning hisobot davridagi (yil choragi, yarim yillik, 9 oylik) qoldiq qiymati 
mol-mulkning birinchi oyining 1 kunidagi qoldiq qiymatining yarmini hisobot davrida keyingi oyning 1 
kunidagi qoldiq qiymatining yarmiga qo’shilishidan hosil bo’lgan summani, shuningdek mol-mulk qoldiq 
qiymatining hisobot davridagi qolgan barcha oylarning 1 kunidagi summasini hisobot davridagi oylar 
soniga bo’lishdan hosil bo’lgan xususiy hosila sifatida belgilanadi. Soliq solinadigan bazani belgilash 
uchun buxgalteriya hisobining balans aktivida aks ettiriladigan quyidagi schyotlar bo’yicha summalar qabul 
qilinadi: 
Soliq solinadigan bazani aniqlash uchun eskirishni chegirib gashlagan holda quyidagi buxgalteriya xisobi 
schyotlari bo’yicha balansshshg aktivida joylashgan summalar qabul qilinadi: 
0110-0199 - asosiy vositalarni hisobga oluvchi schyotlar; 
0310-«Uzoq muddatli ijara shartnomasi bo’yicha olingan asosiy vositalar»; 
0710-0720 - o’rnatiladigan asbob-uskunalarni hisobga oluvchi schyotlar (me’yordagi muddatlarda 
o’rnagilmaganlari bo’yicha); 

---

165 
0810-«Тugallanmagan qurilish» (belgilangan muddatlarda tugallanmaganlari bo’yicha). 
Korxonaning mol-mulkiga 4,0%li stavka bo’yicha soliq solinadi. Me’yordagi muddatlarda o’rnatilmagan 
va foydalanilmayottan mol-mulk uchun korxona va tashkilotlar mol-mulk solig’ini ikki karrali stavka bo’yicha 
to’laydilar. 
Soliqning hisoblangan summasi davr xarajatlarida hisobga olinadi va quyidagicha o’tkazma bilan aks 
etti-riladi: 
Debet 9430-«Boshqa operatsion xarajatlar»
Kredit 6410-«Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz (turlari bo’yicha)»; 
- soliq byudjetga to’langanda: 
Debet 6410-«Byudjetga to’lovlar bo’yicha qarz (turlari bo’yicha)»
Kredit 5110-«Hisob-kitob schyoti» -.