A toshmatov, sh sh. Magzumova

1. Bemoming muammosini aniqlang.
2. Hamshira tashxisini qo tying.
3. Hamshira parvarishi rejasini tuzing.
15-masala.
Fuqaro K. militsiya bo'limiga yordam so ‘rab murojaat qilgan.
Aytishicha, birnecha кип davomida kechqurunlari, uning qo'shnisi begona
odamlar bilan unga tanbeh berishadi, badmastlikda ayblashadi, о ‘Idirib
ketish bilan tahdid qilishadi.
1. Bemoming muammosini aniqlang.
2. Hamshira tashxisini qo tying.
3. Hamshira parvarishi rejasini tuzing.
110

---

VII DAVOLASH JARAYONIDA HAM SHIRANING FAOLIYATI
Hamshira kuzatuvi bayonnomalari va hamshira ishtirokini
rejalashtirish - hamshira faoliyatining III bosqichi
Patsiyentlardagi muammolarning (simptomlar) kasalliklar bo‘yicha
taqsimlanishi
№
Xos simptomlar
Shizo-
freniya
Bosh
miya
organik
kasal-
liklari
Chega-
radosh
ruhiy
buzi­
lishlar
Oligo-
freniya
Epilep-
siya
Boshqa
psixoz­
lar
1.
Gallutsinatsiyalar
+
+
-
-
+/-
+/-
2.
Vasvasa g’oyalar
+
+/-
-
-
+/-
+/-
3.
Tajovuzkorlik
+
+
-
+
+/-
+/-
4.
Talvasalar
-
+
-
+/-
+
-
5.
Noilojlik va 
umidsizlik hissi
+
+/-
-
-
+/-
+/-
6.
Umumiv kuchsizlik
+
+
+
-
+/-
+/-
7.
Xotira buzilishi
-
+
-
+
+
+/-
8.
Ko’rimsiz tashqi 
qiyofa
+/-
+/-
-
+/-
-
+/-
9.
Uyqusizlik
+
+
+
-
+/-
+/-
10. Xavotirlik
+
-
+
-
+/-
+/-
11. Noadekvat xulq
+
+
-
+/-
+/-
+/-
12. Ong xiralashishi
+
+
-
-
+
+/-
13. Suitsidal harakatlar
+
+/-
-
-
+/-
+/-
14. Hissiy labillik
-
+
+
-
-
+/-
15. Qo’rquvlar
+
+
+
-
-
-
16. Psixomotor
qo’zg’alish
+
+
-
-
+
+/-
17. Harakatsizlik
+
+/-
-
-
-
+/-
18. Ko’tarinki kayfiyat
+/-
+/-
-
-
-
+/-
19. Giyovand 
moddalarga mayl
-
+/-
-
+/-
-
+/-
i l l

---

5. Emotsional-iroda 
buzilishlari doirasida 
uyqusizlik (uyqu buzi­
lishlari, uyqu formula- 
sining buzilishi) bilan 
namoyon bo'lgan tinch- 
sizlik.
1. 
Patsiyent bilan psixologik aloqa bog'lash.
2.
Bemor bilan muloqotda imkon boricha 
buyuruvchi ohangda gaplashish.
3.
Tashxislash-davolash jarayonida bemorga 
am allar rejasini tuzishga yordam berish.
4. 
Kechki paytda bemomi qo‘zg‘alishdan asrash.
5.
Toza havoda sayr qilishni ta ’minlash.
6.
Shifokor ko'rsatmalarini bajarish.
6. Zaharlanishdan 
qo‘rqib ovqatdan bosh 
tortish oqibatida ozib 
ketish Dismorfomaniya 
(asab anoreksiyasi) sa­
babli semirib ketishdan 
qo'iqib ovqatdan bosh 
tortish oqibatida ozib 
ketish.
1.
B em or xulqi va ovqatlanishini kuchli 
nazorat qilish.
2.
Bemor biian muloqotda uning harakatlarini 
tanqid qilmaslik.
3.
Oz-ozdan boshlab sekin ovqat hajmini 
oshirib borishga o ‘rgatish.
4. 
Tana vaznining o'zgarishlarini kuzatib, 
hamshira hujjatlarida qayd qilib borish.
5.
Bem or kerakli taom nom ani ta ’minlash 
uchun bemor qarindoshlari bilan aloqa tutib turish.
6.
Shifokor ko'rsatmalarini bajarish.
7. Aql zaifligi sababli 
enurez, enkoprez, kun- 
d u zi h o ja tla rn i tu ta
olmaslik bilan namoyon 
b o ‘lgan o ‘ziga xizmat 
k o 'rsa tish k o 'n ik m a - 
larining buzilishi.
1. 
Patsiyent bilan psixologik aloqa bog‘lash.
2.
Bemorga tinch muhit, tinch uyqu uchun 
sharoitlar yaratish.
3.
Gigiyenaning oddiy ko‘nikmalarini (yuvi- 
nish, kiyinish, hojatxonadan foydalanish).
4. 
B iro n -b ir am alni bem or tash q i yor- 
damsiz eplaganda albatta uni maqtash.
8. Epilepsiya kasalligi 
sababli talvasalar xavfi 
va kechasi grand mal 
talvasalari kuzatilishi.
1. 
Bemor xulqini kuchli nazorat qilish.
2.
Bemor xulqini hamshira kundaligida bayon 
etish (ongning qisqa vaqtga o'chishi, avtomatik 
harakatlar, atrof-m uhit bilan aloqani yo‘qotish, 
katta talvasani bosqichma-bosqich bayon etish).
3.
Tutqanoq vaqtida bemorni yiqilishdan 
saqlash (harakatlanuvchi uskunalardan, baland- 
likdan, olovdan va h.k.).
4. 
Tutqanoqdan oldin kuzatiladigan belgilarga 
(a u ra , fib rilly a r titra s h la r, n o a n iq n ig o h , 
avtomatik tartibsiz harakatlar va h.k.) barcha tibbiy 
xodimlar va bemorlarnmg diqqatini e’tibor qilish.
5.
Bu haqida zudlik bilan shifokorga xabar berish.
6.
Xushmuomalalikni ishlatib bem or bilan 
psixologik ishonchli aloqa o'rnatish.
7.
Shifokor ko'rsatmalarini bajarish.
114

---

9. Bosh miya orga­
nik kasalligi va epilepsiya 
kasalligi oqibatida jiz- 
zakilik va tajovuzkorlik 
bilan kechadigan ma- 
yuslik, jahldorlik kay- 
fiy a tin i p a ro k siz m a l 
r a v is h d a
n a m o y o n
bo'lishi.
1. Bemor xulqini kuchli nazorat qilish va 
hamshira kundaligida bayon etish.
2. B em or b ila n x u sh m u o m ala m u lo q o t 
o'rnatish ham da ovoz oshirish va uning so'zlari 
va qo'polliklarini tanqid qilishdan bosh tortish.
3. N orozilik m unosabatida bo'lib qolgan 
boshqa bem orni ushbu bem or bilan muloqot 
qilishini cheklash, uni boshqa palataga yoki boshqa 
etajga o'tkazish.
4. Bemor xulqi haqida zudlik bilan shifokorga 
xabar berish.
5. Epileptoid qo'zg'alish nam oyon bo'lgan 
taqdirda bem orni fiksatsiya (harakatsizlantirish) 
qilishga tayyor bo'lish.
6. Shifokor ko'rsatm alarini aniq bajarish.
10. Depressiya oqi­
batida hayotdan to 'y - 
g a n lik , 
a y b d o rlik , 
umidsizlik flkrlarini bil- 
dirish bilan nam oyon 
b o 'lg a n su itsid xavfi 
holati.
1. Bemor xulqini kuchli nazorat qilish va 
ham shira kundaligida bayon etish (ayniqsa, 
kechasi).
2. Shunday kasalligi bo'lgan bem orlar bilan 
m u lo q o t q ilish g a y o 'l q o 'y m a s lik (o 'z a ro
qo'zg'altirish xavfi tufayli).
3. B a rc h a tib b iy x o d im la r va o n g li 
b em o rlarn in g d iq q a tin i rejalash tirilay o tg an
suitsid belgilariga (bem or dorilar yig'm oqda, 
belbog'lar izlamoqda, oyna sindirmoqchi va h.k.) 
e’tiborli bo'lishini ta ’minlash.
4. Bemor xulqi haqida zudlik bilan shifokorga 
xabar berish.
5. B em or b ilan x ushm uom ala m uloqot 
o 'rn a tib , ovoz oshirish va uning so'zlari va 
qo'polliklarini tanqid qilishdan bosh tortish; 
bem or m uammolariga e ’tiborli bo'lish, bemor 
ongida hosil bo'lgan vaziyatdan chiqish uchun 
hayotdan m isollar keltirib aniq y o'lni taklif 
qilish.
6. B e m o rn i k ey in g i re ja la ri, s u itsid a l 
intilishlari to 'g 'risid a dil yozishi imkoniyatini 
yaratish m aqsadida u bilan o 'z a ro d o 'sto n a 
muomala o'rnatish.
7. Bemorni turli faoliyatga guruhdagi suhbatga 
qiziqtirish.
8. Shifokor ko'rsatm alarini aniq bajarish.
115

---

11. Shizofreniya 
kasalligi sababli ahm o- 
qona harakatlar va mas- 
xarabozlik (gebefreniya 
sindromi) bilan namo­
yon bo'lgan noadekvat 
(o'rinsiz) xulq.
1. Impulsiv harakatlarga moyilligi tufayli 
bemor xulqini nazorat qilish.
2. B em or xulqini ham shira kundaligida 
bayon etish (ahmoqona va bachkana qiliqlar, so'z 
va ohanglar, sababsiz tajovuzkorlik va h.k.).
3. Bemorga individual shaxsiy m unosabat 
b ild irish , tek is o h a n g d a s o 'z la s h ib , a n iq
chegaralarni bildirish.
4.
P a ts iy e n tn i a y b la sh d a n , u n g a aql 
o'rgatishdan, unga achchiqlik bildirishdan bosh 
tortib, uni qo'polliklarini diqqatsiz qoldirib 
xulqidagi yaxshi namunalarni maqtash.
5.
Bemorni qo'zg'alishdan asrash, buyuruv- 
chi ohangda muolajalarni rejalash va amalga 
oshirish.
6. Shifokor ko'rsatmalarini aniq bajarish.
12. Ong buzilishi 
sababli d e z o riy e n ti- 
rovka va xulqni nazorat 
qilish yo'qolishi bilan 
n a m o y o n
b o 'lg a n
tinchsizlik.
1. Bemor xulqini kuchli nazorat qilish va 
hamshira kundaligida bayon etish (oriyentirovka 
buzilishi, atrofdagilarni taniy olmaslik, uzuq- 
yuluq fikrlash, hayronlik yuz ifodasi).
2. Bem or xulqiga (fikr bildirishlari, ovqat 
qabuli, zaharlanishga urinish).
3. Psixom otor qo'zg'alish holatida keng 
fiksator bilan fiksatsiya qilish.
4.
Uzoq vaqt fiksatsiya holatida saqlangan 
bemorda yotoq yaralarini oldini olish (kamfora 
spirti bilan artish, massaj va h.k.).
5.
Shifokor ko'rsatmalarini aniq bajarish.
13. Katatonik stu­
por doirasida torm oz- 
lanish, mutizm, nega- 
tivizm, ovqatdan bosh 
tortish bilan namoyon 
bo'lgan harakatsizlik.
1. Bemor xulqini kuchli nazorat qilish.
2. Hamshira kundaligida quyidagilarni bayon 
etish: atrofdagilar bilan m u lo q o t bor yoki 
yo'qligi, nutq holati, ovqatlanish yoki ovqatdan 
bosh tortish, hojat chiqarishni o'zi bajarishi, 
yoki hojatlarning to'xtashi, hojatda iflosliklarga 
yo'l qo'yish va h.k.
3. Amital kofein tormozsizlantirish bilan 
zond orqali majburiy oziqlantirish.
4.
Yotoq yaralarini oldini olish (kamfora 
spirti bilan artish, joyida o'girish, massaj va h.k.).
5.
Bemorda nutq yo'qligiga qaramasdan unga 
past ovozda gapirish, do'stona ohangda, oddiy 
qisqa gaplar ishlatish.
6. Shifokor ko'rsatmalarini aniq bajarish.
116

---