A toshmatov, sh sh. Magzumova

Gallutsinatsiya
(tarjimasida «xato») — bu berilgan vaqt va makonda 
real obyektsiz idrok etishdir. Sezgi a ’zolariga ko‘ra: ko‘ruv, eshituv, hid 
bilish, ta ’m, taktil; m a’nosiga ko‘ra: sliarhlovchi, buyruq beruvchi, 
qo'rqituvchi, dialogii turlari farqlanadi. Gallutsinatsiyalar, shuningdek, 
elementar, yakka, ko‘plab va hokazolar bo'lishi mumkin.
Illuziyalar
, gallutsinatsiyalardan farqlanib, real mavjud obyektlarni 
almashtirilgan ko‘rinishda noto‘g‘ri, xato idrok etishdir. Atrof-muhitning 
iluzor idrok etish ko‘proq zaharlanish holatlarida, bosh miyaning 
ja ro h a tla rid a , m iya tom irlari shikastlang an da, ongning delirioz 
qorong'ilashuvida (masalan, «oq alahlash»da) yuzaga keladi. Bunda 
bemorlar qo‘rquv his etib, ularga soyalarni qaroqchilar bo‘lib ko‘rinishi, 
atrofdagilarning neytral suhbatlari o ‘zlariga tegishli g‘iybatlar b o iib
eshitilishi, devorlardagi rasmlarda fantastik hayvonlar, qushlar va h.k. lar 
bo'lib idrok etilishi mumkin. Illuziyalar sezgi a ’zolari, m a’nosiga ko'ra 
turli xil bo'lishi va gallutsinatsiyalar kabi bem om ing noto'g'ri xatti- 
harakatiga olib kelishi m um kin. M a ’lum bir sharoitlarda, gallu­
tsinatsiyalardan farq qilib, illuziya sogiom odamlarda ham, charchash, 
emotsional taranglik holatlarida ham kuzatilishi mumkin.
2 6

---

Psixosensor
buzilishlar o ‘z tanasini (autom etam orfopsiya) yoki 
atrofdagi predm etlarning (metamorfopsiya) shakli, o ‘lcham i, kattaligi, 
masofani noto‘g‘ri idrok etish yuzaga keladi. Bu hollarda bemor, ostonadan 
o'tayotib, xuddi yuqori to ‘siqdan oshganday oyog'ini baland ko'taradi, 
yoki tanasining kichik yoxud katta, qo‘l-oyoqlarining qiyshiq bo ‘lib 
qolganiigiga shikoyat qiladi.
Idroki buzilgan bemorlarda ko'pincha 
tafakkur buzilishlari
ham qo'shilib 
keladi. Bu ruhiy patologiyani aniqlash uchun alohida kuzatuvchanlik talab 
etiladi. Katta hamshira tibbiyot xodimlariga bem orlarning yuz ifodasi, 
ko‘z harakatlarini diqqat bilan kuzatishni, shubhakorlikni, o'ziga xos 
simvolik harakatlar, rituallar, noadekvat, g‘alati ruhan tushu nib
bo'lmaydigan qiliqlar, ajablantiruvchi hikoyalami, o ‘z vaqtida aniqlashga 
o'rgatish lozim. Xodimlarni bemorlar nutqining tezligi, ketma-ketligi, 
mantiqan maqsadga yo‘nalganligini kuzatishni o'rgatishi kerak.
Tafakkur buzilishlarini bir qancha guruhlarga bo‘lish mumkin:
L G uruh — tezligi bo'yicha:
1) tezlashgan;
2) sekinlashgan.
II G uruh — tuzilishi bo ‘yicha:
1) uzuq-yuluqlik (so‘zlar orasida bogianish yo'q);
2) tuturuqsizlik (jumlada mantiqiy bogManish yo‘q);
3) verbigeratsiya (m a’lum bir so‘zlarni qayta-qayta takrorlash);
4) paralogik fikrlash (m antiq bor, lekin u haqiqatga mos emas);
5) ambivalentlik (bir-birini inkor etuvchi fikrlaming bir vaqtda 
yuzaga kelishi)
6) shperung (fikrlashdagi tanaffus).
III G uruh — maqsadga yo‘nalishi bo‘yicha:
1) rezonerlik (quruq safsatabozlik);
2) patologik ezmalik (ortiqcha tafsilotlarga berilib, asosiy mavzuni 
ajrata olmaslik);
3) simvolizm (odatdagi hodisalarga o ‘ziga xos, bem or uchun aha- 
miyatli m a’no beriladi);
4) autizm (bem om ing ichki dunyosigayo‘naltirilgan fikrlash).
IV G uruh — m azm uni bo'yicha:
1) 
Shilqim fikrlar (tanqid saqlangan holda beixtiyor yuzaga keluvchi 
fikrlar);
2 7

---

2) ОЧа qimmatli fikrlar (real omillarga ortiqcha baho berish);
3) Vasvasa fikrlar (tahrir qilinmaydigan, to‘g‘rilanmaydigan xato fikrlar).
Fikrlashning tezlashuvi
maniakal holatlarda kuzatiladi va «g'oyalar 
poygasi»gacha yetib boruvchi nutq tezlashuvi bilan namoyon bo'ladi. 
Bemorlar so'zlarni gapirishga ulgura olmay qoladilar, so'zni yakunlovchi 
qo'shimchalar. so'zlar, hattokijum lalarham «yutib yuboriladi». Depressiv 
holatlarda fikrlash sekinlashuvi, lakonik nutqda to'xtalishlar, sustlashish 
kuzatiladi. Inkogerensiya, fikrlashning