A toshmatov, sh sh. Magzumova

laborator-
instrumental tekshiruv usullari haqida tasaw urga ega bo'lishi lozim va 
EEG , R EG , ExoEG, kalla qutisi Ro grafiyasi, KT mutaxassislari 
m a’lumotlarini adekvat baholay olishi kerak.
Elektroensefalografiya — miya biotoklarini qayd etish — miyaning 
organik patologiyasida, epilepsiyali bemorlarni tekshirishda juda zarur.
2 4

---

Tekshiruv natijalari nafaqat p o ‘stloq va po'stloqosti tizim larining 
bioelektrik faolligining buzilishini, balki jarayonning joylashuvini ham
aniqlaydi. Reoensefalografiya usuli ham keng qo ‘llaniladi. Elektr toki 
ta’siriga miya to‘qimalarini qarshiligini qayd etish usulidir. Miya to‘qimalarini 
qarshiligi qon bilan ta ’minlanishga bog‘liq. Shuning uchun miyada qon 
aylanishi buzilganda R EG ko‘rsatkichlari ham o'zgaradi. Bu tekshiruv 
usuli tom irlar patologiyasi yaqqol rivojlangan holatlarda (aterosklsroz, 
gipertoniya, insult vah.k.) tavsiya etiladi. Exoensefalografiya m iya- 
ning ultratovush tekshiruviga asoslangan. Bu usulda bosh miya tizimlarining 
yonga siljishini ultratovush lokalizatsiyasi bo'yicha aniqlanadi. Masalan: u 
voki bu yarimsharda hajmli jarayon bo‘lganda, aks etayotgan signallaming 
kattaligi shikastlangan tomondan ko‘proq bo‘ladi. Atrofik jarayonlarda esa 
pasayadi. Bosh miya qutisi rentgenografiyasi yordam ida miya qutisi 
anomaliyasi, miya o ‘smalari, miya qutisi ichki bosimining oshishi, yot 
moddalar borligini aniqlash mumkin.
Oxirgi vaqtlarda kompyuter tomografiyasi usuli keng tarqala boshladi. 
Uning yordamida miya to ‘qimasi zichligi qavatma-qavat qayd etiladi. Bu 
usul miyaning organik buzilishlari (jar°h atlar, o 'sm alar va h.k.)ni 
tashxisotida samaralidir, shu bilan birga, nerv tizim ining funksional 
buzilishlarida xali yetarlicha sinovdan o ‘tmagan.
Klinik amaliyotga radioaktiv izotoplarni qo'llash orqali pozitron- 
emission tomografiyani tatbiq etilishi diqqatga sazovor. Shuningdek, 
pnevmoensefalografiya va h.k. usuliar ham qo'llaniladi.
Lekin bem orda, haqiqatan ham , ruhiy kasallik borligini aniqlash 
uchun kompleks tekshimvlarmng barcha m a’lumotlarini analiz qilish 
zarur. Bular ichida yetakchi usul klinik kuzatuv va professional surishtiruv 
hisoblanadi.
UM U M IY PSIXOPATOLOGIYA 
Klinik kuzatuv va professional surishtiruv usuli
Katta tibbiyot hamshirasi, bemorning asosiy muammolarini o ‘z vaqtida 
to‘g‘ri aniqlash uchun uning xatti-harakati va kasallikning klinik belgilariga 
e’tibor bilan qarashga tibbiyot xodimlarini o ‘rgatishi lozim. Shu sababli 
asosiy ruhiy buzilishlaming tashqi ko‘rinishlarini to‘g‘ri aniqlash va baholay 
olish, uning asosiy vazifalaridan hisoblanadi.
Sezgi va idrok
buzilishlari giperesteziya, giposteziya, paresteziya, 
senestopatiya, illuziya, gallutsinatsiya va psixosensor buzilishlar 
ko'rinishida nam oyon b o ‘ladi. Ziyrak ham shira bu o ‘zgarishlarni
2 5

---

bemorning n o to ‘g‘ri, noadekvat harakatlaridan, uning shikoyat va 
so'zlaridan anglab oladi.
Sezuvchanligi oshgan bemorlarni hatto arzimas ta ’sirlovchilar ham 
bezovta qiladi, obyektiv sababga ega bo'lmagan noxush, g‘alati, azoblovchi 
va quyiluvchi, kuydiruvchi, tortuvchi, buraluvchi xarakterdagi sezgilarga 
shikoyat qiladilar 
(senestopativalar).
Ayrim bem orlar suhbat chog'ida 
tez-tez chalg‘iydiiar, alanglaydilar, nim anidir tinglaydilar, noadekvat 
jilmayadilar yoki qo'rqadilar; im o-ishoralar qiladilar, pichirlaydilar, 
bo‘shliqqa gapiradilar. Gallutsinatsiyalardan xalos bo‘lish maqsadida, 
bem orlar quloqlarini berkitadilar, boshlarini yostiq bilan yopadilar, 
to ‘satdan atrofdagilarga «xo‘rlashni bas qilishni» talab qilib, to ‘satdan 
tashlanishlari, do‘q urishlari mumkin.
Ayniqsa, imperativ gallutsinatsiyali bem orlar katta ijtimoiy xavf 
tug‘diradi, chunki ular buyruq beruvchi ovozlarning ta ’sirida tajovuzkor 
h a ra k a tla r qilishlari yoki o 'z la rin i o 'ld irish g a u rinish i m um kin 
(shizofreniyaning paranoid shakli yoki alkogol verbal gallutsinozida). 
Shunday qilib, gallutsinatsiyalar ham shiralik tashxisini q o ‘yishda, 
tibbiyot hamshirasi shu kontingentdagi bem orlarni kelib chiqadigan 
m uam m olarini yaxshi tushunishi va kuzatuvlar daftarida aks ettirishi 
kerak: «psixom otor qo 'zg'alish», «bezovtalik», «uyqu buzilishi», 
«ovqatdan bosh tortish», «o‘zini o ‘ldirish xavfi», «yaqinlariga nisbatan 
tajovuzkor munosabat» va hokazo.