shakl. Yangi mahsulotning bozorga kirib borish modeli.
Dastlabkibozor. Dastlabki bozorda innovatsion kompaniyalar mablag‘ yetishmasligi bilan mahsulotni yuqori darajada kutish bilan ajralib turadi, ammo ular quyidagi asosiy muammolarga duch kelmoqdalar: mahsulotni bozorga olib chiqish tajribasining yetishmasligi, “xayol mahsuloti” deb nomlangan mahsulotni sotish, meraklılar va vizyonerlar o‘rtasidagi yoriqni ko‘paytirish zarurati. Bozor rivojlanishining ushbu bosqichida mijozlarning quyidagi ikki guruhi ajralib turadi: Innovatorlar
xususiyatlarga ega.
Innovatorlar sotishga arzimagan mahsulotni ishlab chiqarish uchun bir necha soat vaqt sarflashadi. Shu bilan birga ular har qanday yangi texnologiyani debochasi. Odatda uni ilg‘or texnologiyalar bo‘limlarida topishingiz mumkin. Ularning ortiqcha tomonlari: ular ajoyib tanqidchilar va innovatsion mahsulotni kerakli holatga keltirishga yordam beradi. Ularning kamchiliklari: vakolatlari oz va bu imkoniyatlar jihatidan juda kichik bozor segmenti. Ularning motivatsiyasi: ular avval yangilikni arzonga olishni istaydilar (garchi ikkinchisi idrok masalasidir).
Dastlabki bozordagi iste’molchilarning ikkinchi guruhi, dastlabki o‘zlashtiruvchilar(vizyonerlar)dir. Birinchi guruhdan (innovatorlardan) farqli o‘laroq, yangi texnologiyalarning strategik imkoniyatlarini ko‘rish texnologiyasini, texnologiyani ajoyib venchur loyihasiga aylantirish uchun temperamentni va xarizmani o‘ziga jalb qilishadi. Ular jamiyat e’tiborini yangi texnologiyalarga qaratmoqda. Odatda tajribasi kam bo‘lgan rahbarlar, kuchli motivatsiyaga ega odamlardir. Ularni orzu boshqaradi. Ular texnologiyaning o‘zini emas, balki unga imkon beradigan yutuqdan foyda ko‘rishadi. Ularning ortiqcha tomonlari: narxga unchalik sezgir emas, mablag‘lari kam yoki umuman bo‘lmagan firmalar bilan ishlaydi, yani bu venchur kapitalning yashirin manbai.
Ularning kamchiliklari shundaki, sotish oson, ammo ularni rozi qilish qiyin, chunki ular yangilikdan juda katta umidvor. Shuning uchun ularning umidlarini to‘g‘ri boshqarish juda muhimdir. Bundan tashqari ular hamkasblar tajribasiga hurmatsizlik, mavjud infratuzilmani e’tiborsiz qoldirishi va poydevorlarni buzish bilan ajralib turadi. Aynan shu fazilatlar tufayli ular bozorning dastlabki bosqichida innovatsion mahsulotlarga qiziqish bildirishga tayyor.
Dastlabki bozor va asosiy oqim o‘rtasidagi tafovutni bartaraf etish uchun innovatsion kompaniya iste’molchilarning
keyingi guruhiga - ertaroq ko‘pchilikka (pragmatistlarga) e’tibor qaratishi kerak. Agar dastlabki bozorda novatorning asosiy vazifasi oshirib yuborilgan majburiyatlarni qabul qilmaslik bo‘lsa, unda asosiy bozorda allaqachon pul ishlashi muhim! Buning uchun faqat uchta muammoni hal qilish kerak bo‘ladi. Ya’ni, vizyonerlar va pragmatistlar o‘rtasida jarlikni bartaraf etish, to‘liq mahsulotni shakllantirish, infratuzilmani rivojlantirish. Dastlabki ko‘pchilik (pragmatistlar) avvalgi ikki guruhdan farqli o‘laroq, kashshof bo‘lishni xohlamaydilar va hech qachon ixtiyoriy ravishda yangi innovatsion mahsulotning sinov maydoniga aylanishmaydi. Ularning maqsadi bosqichma-bosqich, bashorat qilinadigan va o‘lchanadigan taraqqiyotdir. Shuning uchun ular innovatsion kompaniya obro‘siga mahsulot sifati, infratuzilmasi va xizmat ko‘rsatish ishonchliligiga katta e’tibor berishadi. Ular allaqachon raqobat mavjudligini taxmin qiladigan mahsulotlar va yetkazib beruvchilar kompaniyalarini qiyosiy baholashga muhtoj.
Agar innovatsion kompaniya pragmatistlarni ishontira olgan bo‘lsa (erta ko‘pchilik), u keyinchalik ko‘pchilikni egallashga urinishi mumkin, bu esa bozorning ikkinchi uchdan birini berishi mumkin. Ammo bu guruhni konservatorlar deb ham atashlari bejiz emas. Ular taraqqiyotga qaraganda an’analarga ko‘proq ishonadilar, buzuvchi yangilikni qabul qilishga tayyor emas. Ular hamma narsani bitta qutida va arzon narxlarda sotib olishni yaxshi ko‘radilar.
Agar biz ushbu iste’molchilar guruhini ishontira olgan bo‘lsak, endi biz o‘z mijozlarimizga aylanishga harakat qila olamiz va eng murakkab va qiyin bo‘lgan iste’molchilar guruhi - bummer (skeptiklar). Ular sotuvchilarning va’dalari bilan osonlikcha sotib olinmaydi. Sotuvchilarning va’dalari va yetkazib berilgan mahsulot o‘rtasidagi ziddiyatlarni doimo qayd etib turishadi.
Biroq bu ularning dalillarini tinglash orqali ishlatilishi kerak. Ular to‘liq yechimni (to‘liq mahsulotni) yetkazib berish uchun nima yetishmayotganligini ko‘rsatadi.
Innovatsion mahsulotlar bozori bozor rivojlanishining bir bosqichidan ikkinchisiga, iste’molchilarning bir guruhidan
ikkinchisiga: yoriqlar va tubsizlikni yengib o‘tish orqali silliq o‘tishni talab qiladi. Boshqacha qilib aytganda siz avvalo novatorlarga e’tiboringizni qaratishingiz, so‘ngra erta qabul qiluvchilar bilan ishlashni boshlashingiz, so‘ngra erta ko‘pchilikni jalb qilishingiz, keyingi ko‘pchilikni nishonga olishingiz va oxirida bummerga e’tibor berishingiz kerak.
