A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

'2 7 4
У

---

dagina erishish mumkin. Evdemonizm yo‘nalishi namoyandalari 
qarashlarida inson uchun eng buyuk ne’mat baxt sanaladi. Uning 
asosida yunon faylasufi Arastuning baxt haqidagi ta’limoti yota- 
di. Uning fikricha, baxt bu «biz doimo uning o‘zi uchun o‘zini 
tanlaydigan, boshqa narsa uchun uni tanlamaydigan» axloqiy tu ­
shunchadir1. 0 ‘rta asrlar tafakkurida evdemonizm (baxtga yeti- 
shuv ta’limoti) akviniyalik Foma ta’limotiga yo‘naltirilgan bo‘lib, 
yuksak baxt Xudoni anglash va hayoti davomida Uni tan olmoqdir, 
degan g‘oyani tasdiqlar edi.
Evdemonizm yo‘nalishidagi huzurbaxshlik ta’limotini yoq- 
lovchilar Epikur, Gassendi, Lametri, Volter, Golbaxlar baxt va 
huzurbaxshlikni uyg‘unlashtiradilar. Ammo gedonizmdan farq- 
li o‘laroq huzurbaxshlik bu yerda insonning axloqiy faoliyati 
bilan bevosita bog‘lanadi. Misol uchun, Epikur nazdida yuk­
sak darajadagi huzur tuban jismoniy lazzatda emas, balki nafis 
ma’naviylikdadir. Faqatgina mutlaq sokinlik va ataraksiya hola- 
tidagina inson haqiqiy baxt egasiga aylanadi. Yangi davrda evde­
monizm ko‘plab faylasuflar tomonidan rivojlantirilgan.
Etikaning kategoriyalari, tamoyillari, me’yorlari. 
Etika fa- 
j
nida qo‘llaniladigan barcha tushunchalarni uch guruhga bo‘lish 
maqsadga muvofiq. Bularning birinchisi — axloqiy bilish bilan 
real hayot o‘rtasidagi eng muhim aloqa va munosabatlarni in’ikos 
ettiruvchi, axloq ilmining mezonini ifodalovchi tushunchalar, 
axloqshunoslikning mezoniy tushunchalari yoxud kategoriyalari, 
ikkinchi guruh tushunchalarini — axloqiy tamoyillar, uchinchi 
guruhni esa axloqiy me’yorlar deb olish mumkin. Birinchi guruh 
tushunchalari umumlashtiruvchilik, mushtaraklik xususiyatiga 
ega, ular faqat nazariyaga taalluqli. Ikkinchi va uchinchi guruh 
tushunchalari esa amaliy etikaga tegishli bo‘lib, nisbatan muay- 
yan, tor qamrovga ega; ular birinchi guruh uchun «moddiy asos» 
vazifasini o‘taydilar.