A s o s L a r I toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini

Etika va sotsiologiya. 
Etikaning sotsiologiya bilan aloqasi 
o‘ziga xos. Bu ikkala fan inson faoliyatini boshqarishning ijti­
moiy murvatlaridan bo‘lmish axloqni o‘rganadi. Lekin etikaning 
miqyosi bu borada keng. M a’lumki, sotsic logiya insonlarning 
ommaviy xatti-harakati va ularning qonuniyatlarini faqat muay­
yan ijtimoiy tuzum doirasidagina tadqiq etadi. Etika esa, o‘z mo-
271

---

hiyatiga ko‘ra, lozim bo‘lganda, muayyan ijtimoiy tuzum yoki 
davr doirasidan chiqib, inson axloqining yuksak yutug‘i sifatida 
kelgusi davrlar uchun ham tarixiy va axloqiy ahamiyat kasb etgan 
shaxsiy, istisnoli xatti-harakatlarni hamda ularning sababiy asos­
larini o‘rganadi.
Etika va siyosatshunoslik. 
Etikaning siyosatshunoslik bilan 
aloqasi, ayniqsa, o‘ziga xos va murakkab. Chunki siyosiy kurash 
qarama-qarshi axloqiy qoidalar va talablar kurashini taqozo etadi. 
Shaxsiy intilishlar bilan davlat va jamiyat manfaatlarining mos- 
ligi, maqsadlar va vositalarning pok yoki nopokligi muammolari 
o‘rtaga chiqadi. Lekin, aslida siyosat qay darajada axloqiylik kasb 
etsa, shunchalik u oqilona bo‘ladi. Bu hozirgi kunda etika ham, 
siyosatshunoslik ham jiddiy tadqiq etadigan eng muhim umumiy 
muammolardan biridir.
Etika va ekologiya. 
Keyingi paytlarda etikaning ekologiya bilan 
aloqasi tobora mustahkamlanib bormoqda. Tarixan etika ko‘proq 
insonning o‘zi, o‘zgalar va jamiyat oldidagi majburiyatlarini tahlil 
etish bilan shug‘ullangan, uning tabiatga bo‘lgan munosabati 
diqqat markazidan chetda qolib kelgan. Lekin keyingi davrlarda, 
ayniqsa, XXI asrda tabiatga nisbatan tor manfaatparastlik doira- 
sidagi yondashuvlar oqibatida paydo bo‘lgan ekologik buhron 
m anzarani o'zgartirdi. Endilikda global ekologik muammolar 
ko‘proq odamlarning ijtimoiy-axloqiy nuqtayi nazarlariga bog‘liq 
ekani m a’lum bo‘lib qoldi.
Shuningdek, etika fani uning nazariy asoslari bo‘lmish me- 
zoniy tushunchalar (muhabbat va nafrat, g‘azab, rashk, yaxshilik 
va yomonlik, ezgulik va yovuzlik, adolat, burch, vijdon, nomus, 
ideal, hayotning m a’nosi), tamoyillar (insonparvarlik va erk- 
parvarlik, vatanparvarlik va millatparvarlik, fidoyilik va ziyoli- 
lik, mehnatsevarlik, tinchlikparvarlik, jo ‘mardlik, o‘zbekchilik) 
hamda me’yorlar (halollik va rostgo‘ylik, insoflilik, xushfe’llilik, 
shirinsuxanlik, kamtarinlik va bosiqlik) kabi etikaning tadqiqot 
obyektini aniq va keng qamrovli tasavvur qilishga yordam beradi.