А гар даврий хатолик тасодифий хатоликдан кичик булса,
бир хил микдорни улчашда
уни бир неча б ор улчаб, улчаш
натижаси сифагида уларнинг уртача кийматини олиш мацсадга
мувофик, яъни
бунда А , А 2, . . . ,
А
п— х а Р бир улчаш натижаси,
п—
улчаш
лар сони.
Улчашлар сони катта булганда ЛуР
у л ч а н а <гттан
микдорнинг ^а^икий цийматига якннлашади.
Билвосита улчашда иккита ва ундан ортик улчаш асбоб-
ларидан фойдаланилади. Бу холда билвосита улчашдаги хато
лик бевосита улчашдаги хатоликнинг алгебраик йигиндиси
шаклида ёзиб, топилади.
Т ок ва кучланишни бевосита улчаш.
Ток ва кучланишни
бевосита улчаш учун амперметр ва вольтметрлардан фойда
ланилади. Амперметр ва вольметрлар магнитоэлектрик (фа^ат
узгармас ток занжири учун); электромагнит, электродинамик,
ферродинамик (узгармас ва узгарувчан ток учун); индукцион,
тугрилагичли (узгарувчан ток учун) ва боцща системаларда
-булиши мумкин.
Токна улчаш
учун занжирни кулай жойидан узиб,
ам п ер
метр
А
ни истеъмолчи
каР шилиги
R
билан
кетма-кег улаш
херак (7.1-расм). Амперметрни улашдан олдин улчанаётган
токнинг турини
ва
тахминий кийматини билиш керак. У з г а р
мас токни улчаш учун индукцион системадан бошка
барча
системадаги амперметрлардан фойдаланиш мумкин, аммо амал
да магнитоэлектрик ампермегрларгина ишлатилади. Чунки улар
жуда аник ва юкори сезгирлпкка эгадир. Узгарувчан микдор-
ларни улчашда асбоб шкаласидаги частота узгарувчан ток
частотасига тенг ёки катта
булишига эътибор бериш керак,
акс долда кагта хатолик пайдо булади.
Асбобнинг улчаш чегараси ни танлашда куйидаги оддий
коидага риоя килиш керак, яъни у лчаш чегараси улчаниши
керак булган микдордан тахминан 25— 30% кат та цилиб оли
нади. Чунки асбобнинг иккинчи ярмида нисбий у лчаш хато-
лиги биринчи ярмидагига нисбатан камдир.
Текширилаётган электр занжирига уланувчи асбоб унинг
параметрларини
мумкин
кадар
кам узгартириши лозим. Щ у са-
^ _______
л
_
+
А2
+ . . . +
Ап
ур —
п
7.3. Т О К ВА К У Ч Л А Н И Ш Н И У Л Ч А Ш
бабли
амперметрнинг каРш илиги
нолга тенг булиши керак. Бу
холда
токни
улчаш учун
занжир-
R
га
уланган амперметр занжир
<6-
у
царшилигинн
узгартирмайди.
Амалда
бу
шартни
бажариш
/.1- раем,
^
135
www.ziyouz.com kutubxonasi
мумкин булмайди, шунинг учун ички каршилиги энг кичик
булган амперметрдан фойдаланиш мацсадга мувофик булади.
Аммо кичик ток (милли ва микроампер) ларни улчашда ички
каршилиги бир неча ун ва юз Ом булган милли ва микро-
амперметрларни улашга тугри келади.
Занжирга амперметр улаганда, унинг каршилиги узгаради,
натижада занжирдаги ток хам узгаради. Агар зан ж и р карш и
лиги
R
булиб,
унга берилган кучланиш
U
булса, занжирдаги
ток (амперметр уланмасдан олдин)
I X=.UIR
булади. З а н ж и р
га амперметр улангандан сунг, занжирнинг умумий к арш и
лиги амперметр каршилиги
R
a
микдорига ортади. Натижада
амперметр улангандан кейинги ток, яъни амперметр улчагаи
ток (7.1-расм) куйидагига тенг булади:
2
R
a
+ R '
Шунинг учун токни улчаш усулининг нисбий хатолиги:
Do'stlaringiz bilan baham: