А. Рахмонов, Ё. Жуманазаров, С. Акбаров ёш даврлари психологияси

методларининг иккинчи гуруҳи 
эмпирик методлардан иборат бўлиб, 
бу гуруҳга кузатиш (ўзини ўзи кузатиш), эксперимени (табиий, лаборатория), тест, анкета, сўров, 
социометрия, суҳбат, интервью, фаолият жараёни ва унинг махсулини таҳлил қилиш, таржимаи 
ҳол (шахсий гувоҳнома, ҳужжат, турмуш фаолияти воқеаларини таҳлил қилиш) кабилар 
киради ва улар синаш, текшириш, диагноз (аниқлаш) ва прогноз (олдиндан белгилаш) 
вазифаларини бажарадик. Инсонда туғилганидан умрининг охиригача содир бўладиган 
психологик ўзгаришларни чуқурроқ ва объективроқ тадқик, этиш учун эмпирик методлардан 
навбати билан фойдаланиш яхши натижа беради.Илмий тадқиқот 
методларининг учинчи 
гуруҳи
натижаларни қайта ишлашга мўлжалланган бўлиб, улар статистик (миқдор) ва 
психологик (сифат) таҳлил турларига бўлинади. Психологик-педагогик тадқиқотларда кўпинча 
куйидаги статистик методлардан фойдаланилади. 
Тўпланган микдорларни ишлаб чикишда мана бу формулаларни қўллаш мумкин: 
1) 
Мқ 
n
v
 
формуласи ўртача арифметик қийматни топиш учун ишлатилади. 
М 
– йиғинди, 
v 
– вариацион миқдор, n – синалувчилар ёки объектларнинг саноғини билдиради. 
Юқоридаги статистик методлар тажрибаларда олинган қийматларнинг ишончлилик 
даражасини аниқлашга хизмат қилади. Бундай методлар ҳаддан ташқари кўп ва биз уларнинг энг 
соддаларига тўхтаб ўтдик. 
Тўпланган материалларни психологик таҳлил қилиш методи мазкур фан учун алоҳида 
аҳамиятга эга. Унда аниқловчи, таркиб топтирувчи (тарбияловчи), текширувчи тажрибаларда 
олинган ҳар хил шаклдаги маълумотлар турли принцип, позиция, кўп қиррали (комплекс) ва яхлит 
(системали) ёндашишга асосланиб сўз-мантиқ ёрдамида психологик таҳлил қилинади. Барча фикр 
ва мулоҳазалар ишончли омиллар орқали исботлаб берилади, психологик қонуният, қонун, хусусият, 
хосса, ҳолат ва камолотнинг ўзига хослиги асос-ланади. Материал алоҳида гуруҳлар ва синфларга 
ажратилади, психологик воқеликнинг бошқа жиҳатлари билан узвий сабабий борлиқлиги, ички 
мураккаб муносабати баён қилинади, синалувчилар муайян тоифаларга киритилади ва тадқиқотдан 
якуний хулоса чиқарилади. 
Илмий тадқиқот методларининг тўртинчи –