A niyazova. Ekologiya va tabiatni muhofaza qilish fanidan ma

 
SAVOLLAR VA TOPSHIRIQLAR. 
1.Biosferaning tarkibiy tuzilishini aytib bering.  
2. Biosfera chegaralarini asoslab bering. 
3. Suvning tabiatda aylanishi tasniflab bering. 
4. Uglerod va azot elementlaring tabiatda aylanishi tushuntirb bering.  

---

 
 
6-MAVZU.   ATMOSFERA HAVOSINI MUHOFAZA QILISH 
·Atmosfera havosining tabiatdagi ahamiyati va tuzilishi. ·Atmosfera havosini ifloslovchi 
asosiy  manbalari. 
· Shaharlar havosining ifloslanishi. Atmosfera havosining tabiatdagi 
ahamiyati va tuzilishi. Atmosfera - Erning gazsimon qobig’i bo`lib. hayot uchun zarur bo`lgan 
birlikdir. Atmosfera er po`stiga fizikaviy, kimyoviy, biologik ta`sir etadi va er yuzasida issiqlik, 
namlikni tartibga solib turadi. Atmosfera erning himoya qobig’idir, chunki u tirik organizmlarni 
turli ul’trabinafsha nurlar va kosmosdan tushadigan meteoritlarning zararli ta`siridan himoya 
qiladi. Atmosfera bo`lmaganda edi, Yer yuzasida Oydagi kabi hayot bo`lmas edi. Yer yuzasi 
kunduzi 100 gradus qizib, kechasi esa -100 gradus sovigan bo`lar edi. 
Quyosh va shamol energiyasi, atmosfera havosi va yog’in-sochin iqlim resurslari bo`lib, 
insoniyat jamiyatida katta ahamiyatga ega. Quyoshdan fazoga juda katta miqdorda issiklik 
energiyasi tarqalib turadi. Er yuzasining har bir kvadrat kilometr maydoniga 2500000 ot kuchiga 
teng energiya tushadi. Quyosh energiyasi atmosferaning yuqori qatlamlarida yutilib, er yuzasiga 
juda oz miqdorda etib keladi. 
Insoniyat quyosh energiyasidan o`z ehtiyoji uchun qadimdaa foydalanib kelgan. Keyingi 
vaqtlarda quyosh energiyasidan AQSH, Yaponiya, Frantsiya kabi xorijiy davlatlar yaxshigina 
foydalanmoqdalar. MDX davlatlaridan Turkmaniston, O`zbekiston, Gruziya, Armaniston, 
Moldaviya, Ukrainalarning bir qator ilmiy-tadqiqot institutlari arzon quyosh energiyasidan xalq 
xo`jaligida foydalanish yo`llarini topmoqdalar. 
Insoniyat qadimdan tugamaydigan resurslardan biri bo`lgan shamol energiyasidan 
foydalanib kelgan. AQSH, Buyuk Britaniya, Frantsiya, Germaniya, Daniya davlatlarida turli 
quvvatlarga ega bo`lgan kuchli shamol elektr stantsiyalari qurilgan. O`zbekiston shamol 
energiyasiga boy, ammo bu arzon energiya turidan kam foydalanilmoqda. Erdagi hayotni 
havosiz tasavvur etish kiyin, shuning uchun ham toza havo muammosi hozirgi kunda dolzarb 
bo`lib qoldi. Atmosfera havosi har doim aralashib turgani uchun, uning kimyoviy tarkibi 
sayyoramizning hamma joyida asosan bir xildir.  
Havo qobig’i asosan azot (78,09%) - N
2
, kislorod (20,95%) - O
2
 dan iborat bo`lib, ular 
atmosfera gaz tarkibining 99% ini tashkil etadi, qolgan 1% i esa boshqa (argon (A