|
Gupch ok dk>tr>eM
fex=(l,s
D r r M i . i
м
а
Dtskdogi teshikfor joytashuvini
c m q la v c h t a y f a n o
diametri
V :
=0.
Oiskdaqi teshikksr diametri
Zf.lS ia -л Dcr-4
Faskocs’icharm
{ f = Q , 5 m x 4 S *
8.26-rasra
Modul GOST 2.402-96 ga ko‘ra ikki qatorga bo‘linadi va u mm
(millimetr) hisobida olinadi. Birinchi qator: 1;1,25; 1,5; 2; 2,5; 3;4; 5; 6;
8; 10; 12; 16; 20; 25; 32; 40; 50, bundan keyingilari 100 gacha 5 mm ga
oshib boradi.
Ikkinchi qator: 1; 1,25; 1,375; 1,75; 2,25; 2,75; 3,5; 4; 5; 5,5; 7; 9; 11;
14; 18; 22; 28; 36; 45; 55, bundan keyingilari 100 gacha 5 mm ga oshib
boradi.
Qiymati 0,05 dan 0,9 gacha bo‘lgan modullar bu yerda ko‘rsatilmagan.
Modul orqali tish kallagi va oyog‘ining (tubining) balandligini
aniqlash mumkin. Normal to‘g‘ri tishli g ‘ildiraklarda
h= m ; h ~
1
,2m
qilib
olinadi. Tishning to‘la balandligi esa
h=ha+hf =m + l,2m=2,2m
ga teng.
Modul miqdori esa
m=h/2,2
bo‘ladi.
Tish cho‘qqisi aylanasining va tish tubi aylanasining diametri
quyidagicha aniqlanadi:
da=m(z+
2).
Bu yerda
d=m
xz bo‘lgani uchun
d=mz+2m=m{z+2)
bo‘ladi.
Demak,
da =m(z+
2),
0 ‘yiqlari aylanasining diametri esa:
d= d-2''h= m z-2*
1
,2m=m(z-2,4).
Demak,
d =
w(z-2,4).
Tishli g ‘ildirakni o ‘ziga qarab chizmasini chizish uchun modul va
tishlar soni z m a’lum bo‘lishi zarur. Qolgan miqdorlar hisoblab topiladi.
195
Agar, masalan, tishli g'ildirak o‘lchab chiqilganda
d
~80 mm va tishlar
soni 2=30 aniqlangan bo‘lsa, u holda:
m = d/z+
2=80/30+2=2,5;
a
7 7
d=m*z=
2,5*30=75 mm.
df =dQ
- 2x2,2m=80-2x2,2x2,5=80-11=69 mm bo‘ladi.
Avval bo‘luvchi aylana va uning yasovchisi ikkala proyeksiyada
chiziladi. Bunda uning diametri
d=15
mm shtrix-punktir chiziq bilan
chiziladi. Tishli g ‘ildirakning o ‘yiqlar aylanasi ingichka tutash chiziq
bilan, cho'qqilari aylanasi esa asosiy yo‘g ‘on tutash chiziq bilan chiziladi.
So‘ngra g'ildirakning boshqa elementlari g‘ildirakning o ‘zidan oTchab
olib chiziladi.
Tishli g'ildirak chizmasida
m va z
parametrlar, albatta, ko‘rsatilishi,
d
va
da
o ‘lchamlar ham qo‘yilishi kerak. 0 ‘yiqlar aylanasi ^chizm ada
qo‘yilmaydi va uni g ‘ildirak o 'q ig a parallel b o ‘lgan tekislikdagi
proyeksiyasida chizib ko‘rsatilmaydi. Silindrik tishli g ‘ildiraklar ko‘p
hollarda to‘g‘ri tishli bo‘ladi, biroq aylanma harakatni ravonroq uzatish
uchun
qiyshiq
va
shevron tishli g ‘ildiraklar
ham ishlatiladi.
Shevron tishli g‘ildiraklar vint chiziqlari turli tomonga (bir g ‘ildirakda
chap tomonga, ikkinchisida o‘ngga) yo‘nalgan ikkita tishli g‘ildirakdan
iboratdek ko‘rinadi.
Qiyshiq tishli g ‘ildiraklarda tishlar qiyshiq joylashganligi sababli val
bo'yicha yo‘nalgan kuchlanish hosil bo‘ladi. Bu kamchilik shevron tishli
g‘ildiraklarda bo'lmaydi. Shevron tishli g‘ildirakning kamchiligi shundan
iboratki, ulaming tishlarini yasash murakkab.
Tishlarning profili evolventa yoki sikloidal egri chiziqlar bilan
chiziladi. Bunday profillarda yetaklovchi tishning yetaklanuvchi tishga
urinib, bir tekisda yumalanishi ta ’minlanadi. Eng yaxshi profil bo‘lib
tishning kallagi epitsikloida bo‘yicha, tishning tubi esa gipotsikloida
bo'yicha chizilishi hisoblanadi. Tishlarining profili evolventa bo‘yicha
chizilgan tishli g ‘ildiraklarni yasash oddiy va bunday tishlarning tubi
ancha mustahkam bo‘ladi.
8.27-rasmda tishning profili evolventa bo‘yicha chizilgan tishli
g‘ildirakning bir qismi ko‘rsatilgan4.
4 Qirg‘izboyev Yu. va boshqalar. Mashinasozlik chizmachiligi kursi. -Т.: 0 ‘qituvchi,
1981. 180-182 betlar.
196
Tishli g‘ildirakning
m
moduli va
z
tishlarining soni berilganda, tishli
g'ildirak
tishlari quyidagicha yasaladi.
1. Boshlang‘ich aylana diametri aniqlanadi:
d=m
2. Vertikal markazlari chizig‘i
OP
o ‘tkaziladi.
3. О
markazdan boshlang‘ich aylana diametri
d
o‘tkaziladi.
4. P
nuqta (ilashish qutbi) orqali boshlang‘ich aylanaga urinma
chiziq o‘tkazamiz. Bu yerda
P
nuqta o ‘q chiziq bilan boshlang‘ich aylana
yoyining kesishish nuqtasidir.
5. P
nuqta orqali bu urinmaga 20° burchak (ilashish burchagi) ostida
ilashish chizig‘i deb ataluvchi chiziq o ‘tkazamiz.
6. О
markazdan bu ilashish chizig‘iga perpendikulyar to‘g‘ri chiziq
tushiriladi va
С
nuqta hosil qilinadi.
7. С nuqta orqali
О
markazdan asosiy aylana yoyi o ‘tkaziladi.
Ilashish chizig‘ini bu yoyga urintirib, sirpantirmasdan yumalatilganda
uning
P
nuqtasi evolventa chizadi.
8. Hashish chizig‘iga
С
nuqtadan chapga va o ‘ngga uzunligi bir xil
bo‘lgan bir qancha kesmalar oTchab qo‘yamiz (masalan,
a, b, c, d, e, f I
nuqtalar belgilanadi). So‘ngra bu nuqtalami asosiy aylanaga ko‘chiramiz.
Buning uchun
С
nuqtani markaz qilib
Ca, Cb, Cc, Cd, Ce
radiuslar orqali
asosiy aylana bilan kesishguncha yoylar chizib, tegishlicha
a ,’b, c \ d \ e ’
nuqtalami hosil qilamiz.
9. a ’, b \ e ’,
/ ’,
I ’
nuqtalardan va
О
markazdan o ‘tuvchi radiuslar
o ‘tkazamiz.
10. a, 'b, c \ d \ e ' , f . Г
nuqtalar orqali asosiy aylanaga urinma, ya’ni
radiuslarga perpendikulyar boTgan chiziqlar o ‘tkazamiz. Bu urinmalarga
С nuqtadan chap tomonga
b
’nuqta orqali
PC
dan bir kesma kam uzunlikni,
a ’nuqtadan esa
PC
dan ikki kesma kam uzunlikni o ‘lchab qo‘yiladi. С
nuqtadan o ‘ng tomonga o ‘tganda tegishli nuqtalar orqali
PC
ga bir
kesmadan oshirib qo‘shib boriladi.
197
о
Do'stlaringiz bilan baham: |
