A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

Silindrik vint chiziq. 
Texnikada eng k o ‘p q o'llanadigan chiziq. 
Silindrik sterjenga o ‘z o ‘qi atrofida bir xil aylanm a harakat b o 'lsa va 
shu sterjenning 
A ()
nuqtasiga qo‘yilib, unga ham silindr o ‘qi b o ‘yicha 
ilgarilanma harakat berilsa, keskich sterjen s i r t i d a n v i n t chiziq kesadi 
(2.2-rasm, 
a
va 
b).
Sterjenning o ‘z o ‘qi atrofida t o i a bir m arta aylanib 
chiqishida keskich 
h
masofaga siljiydi. Bu 
h
masofa 
vint chiziqning qadami
yoki 
yo ‘li
deyiladi. Vint chiziqning o ‘zi esa 
vint о ‘rami
deyiladi.
Vint chiziqlar sirtdagi nuqtaning harakati y o ‘nalishiga qarab 
о ‘ng
y o ‘lli
(o‘naqay) va 
chap yo
7
li
(chapaqay) bo‘ladi. Vint chiziqning yo ‘lini 
aniqlash chiziq hosil qilingan sirt o ‘qining joylashishiga va unga nisbatan 
qarashga b o g‘liq. Sirt o ‘qi gorizontal b o 'lib , nuqta o ‘ngdan chapga 
yo ‘naltirilsa va sirt o ‘z o ‘qi atrofida soat mili yo‘nalishi bo‘yicha aylansa, 
o 'n g y o 'lli
(
2
.
2
-rasm) yoki vertikal joylashtirilgan sirt o ‘qi atrofida nuqta 
soat ko‘rsatkichi harakati yo‘nalishiga teskari ko ‘tarilsa, 
o 'n g y o 'lli vint
chiziq
(2.3-rasm, 
a)
deyiladi. Vint chiziq o‘z o‘qi atrofida soat strelkasi 
harakat yo'nalishiga teskari harakat qilsa, u 
o'naqay vint chiziq,
soat 
strelkasi yo‘nalishi bo‘yicha harakatlansa 
chapaqay vint chiziq
deyiladi. 
(2.3-rasm, 
a
, 
b).
To‘g ‘ri doiraviy silindr sirtida joylashgan vint chiziq 
silindrik vint
chiziq
deyiladi (2.3-rasm). Vint chiziqning ikki qo‘shni o ‘ramlari orasidagi 
silindr yasovchisi bo ‘ylab o ‘lchangan masofasi 
vint chiziqning qadami (h)
deyiladi. Vint chiziqning o ‘zi 
vint о ‘rami
deyiladi.
2.3-rasm, 
a
va 
b
larda silindrik vint chiziqning yasalishi ko‘rsatilgan. 
Itu ycrdii silindr diametri 
d
va qadam 
h
o ‘zaro teng 
1 2
b o ‘lakka bo‘lingan 
bo*lib, vint chiziqning o ‘ram ini yasash chizm ada yaqqol k o ‘rsatilgan. 
Silindrik vint chiziqning frontal p royeksiyasi shaklan 
sinusoidaga
o'xshash, gorizontal proyeksiyasi esa 
aylanadan
iborat b o ‘ladi. 
0
‘naqay 
va chapaqay vint chiziqlaming grafik yasalishi bir xil.
25

---

V
1
s N.
a
;
N >
a
:
"
n
■
■Чч
a
;
N
S
/
X
a
:
m
;
a
:
;
/
a
:
1
a
:
A*
_
' J L
\
A,
----
/
\
A
■ \
/
A
\ 
S * 
—■"Л. 
*