A. N. Valiyev, B. R. Haqberdiyev, N. X. Gulomova, Z. A. Boboyeva

1.22-rasm
23

---

II BOB. R E ZB A LA R VA BIR IK T IR ISH DETA LLA RI
2. Vint chiziqlari, sirtlari va unga oid grafik vazifalar
Vintsimon sirtli buyum lar m ashinasozlikda k o ‘p tarqalgan (rezba, 
chervyak, shnek, parma, prujina va hokazo). Vintsimon sirtlam i hosil 
qilishda vintsim on chiziqlar y o ‘naltiruvchi chiziq hisoblanadi. Bunday 
buyumlar 3 turga boMinadi.
1. M ashina detallarining ajraladigan qo‘zg‘almas birikmalari uchun 
ishlatiladigan biriktirish detallari (vint, bolt, gayka, va shpilkalar).
2. Aylanma harakatni uzatish yoki aylanm a harakatni ilgarilanm a 
harakatga aylantirish detallari (yurgizish vinti, yuk vinti va k o ‘tarish vinti).
3. M axsus buyumlar, masalan, m ashinasozlik zavodlarining quyish 
sexlarida qoplanuvchi m ateriallam i yumshatish uchun xizm at qiladigan 
vintlar (shnek).
Vint chiziqlar fazoviy egri chiziq hisoblanadi. Eng oddiy kinematik 
barakatlar ilgarilanma, aylanma va vintsimon bo ‘ladi. Vintsimon harakatda 
ilgarilanm a va aylanm a harakatlar kom binatsion holda q o ‘llaniladi. 
Shundan kelib chiqqan holda, agar nuqta q o ‘z g ‘alm as to ‘g ‘ri chiziq 
atrofida bir vaqtning o ‘zida aylanma va tekis ilgarilanma harakat qilsa, u 
vintsimon harakat qilgan bo ‘ladi.
Nuqtaning qanday aylanish sirti ustida vintsimon harakati natijasida 
hosil b o lg a n chiziq nomi o ‘zgarib boradi. Masalan, nuqta to ‘g ‘ri doiraviy 
silindr sirti ustida vintsimon harakat qilsa 
silindrik vint chiziq
(
2
.
1
-rasm,
a),
to ‘g ‘ri doiraviy konus sirti ustida vintsimon harakat qilsa 
konus vint
chizig'i
(
2
.
1
-rasm, 
b)
hosil bo‘ladi va hokazo (
2
.
1
-rasm, v).
24

---