A n V a r c h o r iy e V

Yusuf Xos Hojib.
Qutadg‘u bilik. Qadimiy hikmatlar. Toshkent, 1987, 128-bet.
0 ‘sha asar, 128- bet.

---

el-yurt uchun zararli illat ekanligini qayta-qayta takrorlaydi. 
Jamiyatning ma’naviy asoslarini mustahkamlash uchun so‘zi bilan 
ishi bir odam lar sonini ko‘paytirishni orzu qiladi. Kishilaming 
jismoniy va m a’naviy qiyofasi, ichki dunyosi bilan tashqi dunyosi 
orasidagi o ‘zaro aloqadorlikni mustahkamlash yo'llarini izlaydi1.
Insonning m a’naviy madaniyati haqidagi fikr-mulohazalar 
rivojini XII asrning oxiri XIII asming birinchi yarmida ijod 
etgan Ahmad Yugnakiy qarashlarida ko‘rish mumkin. Uning 
inson m a’naviy madaniyati haqidagi fikr-mulohazalari «Hibatul 
haqoyiq» («H aqiqatlar sovg'asi») dostonida bayon qilingan. 
Ahmad Yugnakiy inson m a’naviy madaniyatining asosiga bilim- 
ni qo‘yadi. Bilimli, ilmli kishilarni yuksak m a’naviy madaniyat 
sohiblari sifatida qadrlaydi, e ’zozlaydi2.
Shoir insonni bilimdan, bilimni esa insondan ajratish mumkin 
emas, degan g‘oyani bayon qiladi. Insondagi barcha nodonlik- 
larni, turmushdagi jaholatni bilimsizlikdan qidiradi. 0 ‘z navba­
tida, insonning yuksak m a’naviy madaniyatga erishishi bilim 
bilan bog‘liqligini asoslashga urinadi. Bilim, ilm sarchashma- 
laridan bahramand bo'lgan kishi ulug‘lik darajasiga ko‘tariladi. 
Bilimsiz kishi sog‘lom bo‘lsa ham, uning nomi o‘lik boiadi. 
Ilmsiz, bilimsiz kishi iliksiz so‘ngakdek bo‘sh bo‘ladi. Iliksiz 
so‘ngakka hech qachon qo‘l urilmaydi. Shunday qilib, shoirning 
fikriga ko‘ra, bilimsizlik jamiyatda mavjud bo ‘lgan jami yaramas 
illatlar uchun zamin hozirlaydi. Bilimdonlik esa ana o ‘sha illatlar 
zaminiga bolta uradi3.
Ahmad Yugnakiy nafaqat ayrim imtiyozli kishilarni, balki 
ham m ani bilim olishga chaqiradi. Bilim olish, ayniqsa, 
kambag‘allar uchun o ‘ta zarur, deb hisoblaydi. «Molsiz faqir 
kishiga uning ilmi tuganmas boylikdir, hisobsizga uning bilimi 
yechilmas (ochilmas) hisobdir»4, deb yozadi.