A n t ik d a V r fa L sa fa si

Shumer mifologiyasi 
Qadimgi Sharq madaniyatining yuksak 
namunasi bo‘lib, unda Abzu qamishzor, botqoqli o‘nnon obrazi 
ko‘rinishida yaratilgan va tavsiflangan. Mesopotamiyaning janubiy qismi 
aynan shunday bo‘lgan. Afsonaga ko‘ra, uning bag‘rida ibtido ona 
Nammu paydo bo‘ladi. Ulkan Kur tog‘i (shumer teogoniyasining 
uchinchi elementi) asosida loy, yuqorisida qo‘rg ‘oshinsimon modda 
(osmonga ishora) bor. Tog‘ asosida yer xudosi Ki, cho‘qqisida osmon 
xudosi An joylashgan. An va Ki (Osmon va Yer) havoning ona xudosi 
Ninlil va ota xudosi Enlilni yaratishadi. Aynan Enlil Osmon va Yerni 
bir-biridan ajratadi, kosmik bo‘shliqni hosil qiladi, unda odamlar va 
xudolar yashay boshlaydi. An va Kidan asta-sekin Enki - Yer osti va 
okean suvlari xudosi, nevarasi — oy xudosi — Napnar, yerosti xoqonligi 
xudosi Nergal, evarasi - quyosh xudosi Utu va boshqalar paydo 
bo‘lishadi. Mazkur afsona o ‘zida olamning paydo bo‘lishi va 
strukturasini ifoda etuvchi dastlabki manbalardan biridir.
Akkad-Bohil mifologiyasi 
Shumer mifologiyasi ta’siri ostida 
shakllangan. Xususan, Anga akkad Anush, Enlilga - Ellil, Innanega -
24

---

Ishtar, Enkiga - Ea mos keladi. Akkad-Bobil mifologiyasining o ‘ziga 
xosligi “Enuma elish” teogonik poemasida yaqqol ko‘zga tashlanadi. U 7 
ta loy jadvallariga bitilgan. Ularda Yer, Osmon, Quyosh, Oy, Havo 
xudolari to ‘g‘risida, odamlarning paydo bo'lishi haqida mifologik 
qarashlar bayou qilingan. Bu mifga ko‘ra, inson ikki xil tabiatli: uning 
tanasi loy va Marduk qatl etgan sotqin xudo — Kniguning qoni 
aralashmasidan tashkil topgan, joni esa — Marduk nafasining bosilasi.
Ishtarning pastga tushishi 
- bu yerga tegishli mifik-kalendar. 
Bunday miflar ko‘p xalqlarda bo‘lgan. U yil fasllarining almashishi, yer 
ishlarining yillik siklini tushuntiradi. Shumerda bu — lnnan va Dumuza 
to ‘g‘risidagi afsonadir. Bobilda unga Ishtar va Tammuza haqidagi afsona 
mos keladi. Tammuza - Ishtarning sevgilisi o ‘ladi, qaytib kelmas 
mamlakatga ketadi. Bu oMiklar mamlakatida kichik singlisi — Ishtami 
yoqtirmaydigan 
Nergal 
va 
Ereshkigallar 
hukmronlik 
qilishadi. 
Tamuzzanni orqaga qaytarish uchun Ishtar o‘liklar xoqonligiga tushadi. 
Ereshkigal unga 60 xil kasallikni yuboradi. Yerda endi hosildorlik va 
muhabbat xudosi yo‘q, odamlar ham, hayvonlar ham tug‘ilmaydi. 
Xudolar tashvishga tushib qolishgan. Axir, odamlar bo‘lmasa, xudolarga 
kim qurbonlik qiladi? Shuning uchun ham ular Ereshkigaldan Ishtar va 
Tammuzzanni bo‘shatib yuborishni so‘rashadi. Ularni bo'shatishadi. 
Yerga yana bahor — muhabbat fasli qaytadi.