Bozor iqtisodiyoti nazariyasida ishsizlik va inflyatsiya bir biriga teskari bog’langan

Bozor iqtisodiyoti nazariyasida ishsizlik va inflyatsiya bir biriga teskari bog’langan. Ishsizlik qancha katta bo’lsa, inflyatsiya shuncha tushishi va aksincha – bandlik ortishi narxlar ko’tarilishiga olib kelishi ko’zda tutilgan. Bu ish bilan ta’minlangan aholi iste’moli ortishi sabab ortadigan talab narxlarni ko’tarishi, ishsizlik tufayli daromadi kamaygan aholi yalpi talabi tushushi va bu narxlarni ham pastga olib tushishi bilan izohlanadi.
Ammo nazariya bir – amaldagi holat boshqa. Iqtisodda bu ko’p uchraydi, shu bois iqtisodchilar o’z sohalari «tutqich bermas» ekanini aytib ko’p noliydilar. Bir narsani unutmaslik kerakki, ijtimoiy fandagi nazariyalar hayotda bo’layotgan jarayonlarni hech qachon to’la aniqlikda ta’riflab bera olmaydi, balki ana shu jarayonlarni yaxshiroq tahlil qilishga yordam berishi mumkin, xolos.
Bizning iqtisodiyotga kelganda (boshqa ko’plab nazariyalar singari) ishsizlik va inflyatsiya o’rtasidagi bog’liqlik haqidagi nazariya ham «singan». Chunki bizda ishsizlik bilan inflyatsiya teng ortishi kuzatilmoqda. Bu holatni ko’pchilik o’tish davri qiyinchiliklari bilan izohlashga urinadi. Lekin vaziyatga turli xil «noiqtisodiy» sabablar etagiga mahkam yopishmasdan, sergak baho bersa – hammasi oddiy iqtisodiy tushunchalar bilan sodda qilib tushuntirilishi mumkinligi oshkor bo’ladi.
Birinchi marta Yangi Zellandiyalik iqtisodchi olim U. A. Fillips tomonidan taklif qilingan ishsizlik-inflyatisya nazariyasi sanoatlashgan G’arb iqtisodiyotlari uchun amal qiladi (ularda ham doim ham emas). Bizning mamlakat kabi aholi asosiy daromadi qishloq xo’jaligidan keladigan agrar davlatlar sharoitida esa bu g’oya ish bermasligi mumkin.
O’zbekiston – agrar respublika. Bu juda yaxshi, chunki kelajakda aynan agrar mamlakatlar eng muhim o’yinchilarga aylanadi. Dunyo aholisi o’sib borar ekan, oziq-ovqat mahsulotlari eng qimmatli resursga aylanib boraveradi.
Ammo agrar mamlakatda yuqori inflyatsiya ro’y bersa, bu aynan qishloq xo’jaligida band aholi real daromadi tushishiga, bu sohaning og’ir mehnati uchun to’lanadigan ish haqi o’zini oqlamay qolishiga olib keladi. Bunda odamlar o’z xohishlari bilan ishsiz bo’lishni tanlaydilar va aholi o’rtasida ixtiyoriy ishsizlik holati kuzatiladi.