A n t ik d a V r fa L sa fa si

Qadimgi Misr mifologiyasi. 
Avval boshda misrliklar hayvonlarga 
sig‘inishgan, keyinchalik xudolar hayvonlashgan odam bo‘lib qolgan. 
Miflar ba’zi hollarda diniy, boshqa hollarda nodiniy bo‘lgan. Har xil 
teogoniyalar mavjud. Xususan, Geliopol teogoniyasida olam asosiga 
dastlabki xaos qo‘yilgan, u Nun deb atalgan. Nun Rani yaratadi, u, o‘z 
navbatida, havo xudosi Shu va uning urg‘ochi ibtidosi Tefnutni yaratgan. 
Shu va Tefnut yerni, osmonni va yana yettita xudoni yaratishadi. Ular 
qatorida Osiris va Isidu, Seta va Neftidular bor. Shu - havo, osmon va 
yemi ajratadi hamda Nut - Osmon xudosini Yer xudosi - Gebdan yuqori 
qo‘yadi. Odamlar mazkur diniy-mifologik dunyoqarashda teogoniyaning
27

---

uchinchi darajali natijasidan iborat bo'lib qoladi. Ular Quyosh xudosi 
Raning ko‘z yoshidan yaratilgan deb ta ’riflanadi.
Isida va Osiris. 
Ishtar va Tammuza to ‘g‘risidagi Bobil mifiga Isida 
va Osiris haqidagi Qadimgi Misr mifi to‘g ‘ri keladi. Osiris ham hayotni, 
ham o‘limni o ‘zida gavdalantiradi. Osiris — Nilning, butun Misrning 
timsoli. U oTiklar xoqonligida hakam hamdir. Nil — Osiris o ‘z akasi Set- 
sahro timsoli bilan kurashadi. Set Osirisni aldab, tobutga tushiradi va Nil 
daryosida oqizib yuboradi. Osirisning singlisi-xotini Isida (Misrda 
fir’avnlar o‘z singlisiga uylanganlar) erini qidirishga tushadi. U endigina 
o ‘g ‘li Gomi tuqqan edi. Set Osiris tanasini bo‘laklarga ajratib, turli 
joylarga sochib tashlaydi. Isida uning qismlarini topib, birlashtiradi. 
Yerosti xoqoni Anubis va Osirisning o ‘g ‘li Gor Osirisni tiriltiradi va shu 
tariqa u Set ustidan g ‘alaba qozonadi. Osiris va Set o‘rtasidagi bu doimiy 
kurash Misrdagi yil fasllarini ifoda etadi: Nilning toshishi - ekin 
mavsumi, hosilning pishishi va uni o'rish mavsumi (aprel-iyun), 
tobutdagi Osiris-qurg'oqchilik paytidagi Nil sathining pasayishi, uning 
tanasi a’zolarining, qismlarining sochib yuborilishi — Nil toshqinidan 
keyin paydo bo‘ladigan sun’iy ko‘llar, botqoqlik, ko‘lmaklar; Osirisning 
tirilishi va Gorning Set ustidan g ‘alabasi - Nilning yangidan toshishi. 
hayot tantanasi.
Biroq, yuqorida aytib o ‘tilganidek, Osiris faqat hayot emas, o ‘lim 
timsoli hamdir. Qadimgi misrliklarda ko ‘mish marosimi kuchli an’anaga 
aylangan. 0 ‘limdan keyin faqat tana butun boMgan holdagina jon 
to‘laqonli hayot kechira oladi, deb hisoblashgan. Tanani mumlash, 
oMiklar shahrini — nekromaydonlami qurish hamda katta piramidalami- 
ulkan sarkofaglarni fir’avnlar uchun barpo etish odati mana shundan 
kelib chiqqan. Yerosti xoqonligida (o‘liklamiki) jon Osiris oldida 
muhayyo bo‘ladi. Hakam qalbni, yurakni tarozining bir pallasiga, haqiqat 
haykalini ikkinchi pallasiga qo‘yadi. Agar ikkinchisi baland ko‘tarilsa, 
jon do‘zax balosi tomonidan yeb qo‘yiladi. Aksi bo‘lsa, u maydonga — 
hech qachon ko‘rinmaydigan maydonga yuborilgan.