A. N. Norchayev, T. B. Sadikov, M. Z. Nurfayziyeva mintaqaviy turizm

Tayanch iboralar. Harakatlar strategiyasi, iqtisodiyotni liberallashtirish, raqobatbardoshlik, turistik mintaqa, Samarqand, Bobil, Vavilon.


Savol va topshiriqlar

1. 
   O‘zbekistonning turistik mintaqalarini sanab bering.
   

2. 
   Qoraqalpog‘iston respublikasi turistik imkoniyatlarini tavsiflang.
   

3. 
   Harakatlar strategiyasi milliy dasturini izohlang.
   

4. 
   Bobil, Vavilon qadimiy shahrlariga teng tarixiy shaharlarimiz qaysilar/
   

77
12-bob. O‘ZBEKISTONNI TURISTIK RAYONLASHTIRISH

XUSUSIYATLARI
12.1. Hududiy rekraetsiya tizimlari (HRT) va hududiy turistik majmualar


(HTM)

Rekreatsiya jihatdan rayonlashtirish bu – rekreatsiya sifatida foydalanish maqsadida shu belgilar asosida hududlarni ajratishdir.

Sog‘lomlashtirish va dam olishni tashkillashtirish, hamda hududlardan samarali foydalanishda rekreatsiya maqsadida rayonlashtirishni katta ahamiyati bor. Bunda, hududiy rekreatsiya tizimlari (HRT), hamda hududiy turistik majmualar (HTM) asosiy o‘rinni egallaydi. HRT – hududiy tabiiy va madaniy infrastrukturali majmua. U turli ixtisosga ega bo‘lib, asosiy vazifasiga ko‘ra ikki guruhga bo‘linadi: ijtimoiy va tibbiy – biologik. Undan tashqari insonlarni davolanishi va dam olishi xususiyati kelib chiqib, mutaxasislar HRTning 4 ta guruhini ajratishadi:

• 
  Davolanish;
  

• 
  Sog‘lomlashtirish;
  

• 
  Sport;
  

• 
  Tanishuv.
  

HRTning birinchi guruhida, insonlarning davolanishiga qaratilgan bo‘lib, unda mineral suvlar, shifobaxsh balchiqlar, issiq qumlar mavjud joylar asosida xizmat ko‘rsatish amalga oshiriladi.

HRTning ikkinchi (sog‘lomlashtirish) va uchinchi (sport) guruhi esa, insonlarning sog‘ligini tiklash hamda, dam olishiga qaratilgan. Bunda, dam olishning aktiv turlaridan, sayohat, ekskursiya va cho‘milish bilan Shg‘ullanish amalga oshiriladi.

To‘rtinchi guruh, insonlarning dam olishini mazmunli o‘tkazishda maqsadida, turli tabiiy va madaniy obyektlarga sayohat tashkil etish orqali, insonlarning ruhiy – psixologik sog‘ligini tiklashga qaratilgan.

HRT – bu murakkab xo‘jalik tizimi bo‘lib, ya’ni sog‘lomlashtirish va davolanish muassalari (turli sanotoriyalar, dam olish tashkilotlari, motellar, kempenglar, lagerlar)

78

sport bilan shug‘ullanish muassalari, ekskursiya obyektlari, hamda yo‘l – transport tarmoqlaridan iborat. HRT shakllanishida hududda barcha xo‘jalik tarmoqlarini birgalikda rivojlanishini tashkillantirishni talab etiladi. Bunda, bir qancha muammolarni hal qilish lozim bo‘ladi. Bularga quyidagilar kiradi:

• 
  mintaqalar bo‘yicha dam olish va davolanish muassalarni tabiiy – iqlimiy sharoit, mineral suv va boshqa resurslardan kelib chiqib joylashtirish;
  

• 
  rekreatsiya resurslaridan tizimli ravishda samarali foydalanish;
  

• 
  infrastrukturani shakllanishida tarmoqlar o‘rtasida to‘g‘ri ixtisoslashishni tashkil etish;
  
• 
  ovqatlantirish, kommunal va madaniy xizmat ko‘rsatish tarmoqlarini, hamda suvenir mahsulotlari ta’minotini yaxshilash;
  

• 
  zamonaviy transport, yo‘l tarmoqlari va aloqa vositalarini rivojlantirish;
  

• 
  mehnat resurslaridan samarali foydalanish;
  

• 
  rekreatsiya maqsadida foydalanishda tabiat landshaftlarini muhofaza qilish. Undan tashqari rekreatsiya majmualarining 5 tipi ajratiladi:
  

1. 
   Sanotoriya – kurort tipidagi;
   

2. 
   Turistik – sog‘lomlashtirish tipidagi;
   

3. 
   Sanotoriya - turistik – sog‘lomlashtirish tipidagi;
   

4. 
   Ov qilish - baliq tutish tipidagi;
   

5. 
   Turistik – sog‘lomlashtirish tipidagi - ov qilish - baliq tutish tipidagi. Hududiy turistik majmualarga A.S. Soliyev va M.R. Usmonovlar (Turizm
   

geografiyasi, 38b.) quyidagicha ta’rif berishgan: HTM – ma’lum bir hududda yagona infratuzilma asosida turli turistik obyektlarning o‘zaro aloqadorlikda rivojlanishi va uni boshqarishini anglatadi. HTM va HRT bilan o‘zaro chambarchas bog‘liq, ammo ular o‘rtasidagi tafovut ko‘proq ularning hududiy jihatdan qanday masshtabni egallashida yotadi.