A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

Toʻlov balansi toʻrt boʻlimdan tashkil topadi:
1. Joriy operatsiyalar balansi
2. Transfertlar balansi
3. Kapitallar va kreditlarning harakati balansi
4. Oltin-valyuta zahiralarining harakati balansi
Joriy operatsiyalar balansining oʻzi ikki qismdan
tashkil topadi:
1. Savdo balansi.
2. Xizmatlar va notijorat mazmunidagi toʻlovlar balansi.
Savdo balansida eksport boʻyicha, tushumlar va import boʻyicha toʻlovlarning haqiqatdagi summasi aks etadi. Savdo balansining passiv boʻlishi, ya’ni, import boʻyicha toʻlovlarning eksportdan olingan tushumlar summasidan katta boʻlishi mamlakatning jahon savdosidagi mavqeining zaiflashganligidan yoki zaifligidan dalolat beradi.
Bunga yorqin misol qilib, AQSHni keltirish mumkin. Ikkinchi jahon urushidan keyin AQSH tovarlarni eksport qiluvchi gegemon davlatga aylandi. Ayniqsa, Yevropaga texnika va texnologiyalarni yirik miqdorda eksport qilinishi AQSH savdo balansining katta miqdordagi ijobiy saldosini ta’minladi.
Ikkinchi jahon urushidan keyingi dastlabki davrlarda Yevropa mamlakatlarining iqtisodiy ahvoli nochor edi. Ularning eksport salohiyati past boʻlib, sanoat mahsulotlari importiga boʻlgan talabi juda yuqori edi. Ularning toʻlov balansini joriy operatsiyalar boʻlimining defitsiti miqdori juda katta boʻlib, 1947 yilning oxiriga kelib 9 mlrd. AQSH dollariga etdi. AQSH esa, bu davrda sanoat mahsulotlarini eksport qilish boʻyicha bosh davlatga aylangan edi.
Asosiy tushunchalar: valyuta tizimi, valyuta intervensiyasi, valyuta savati, deflyasion siyosat, demonetizatsiya, oltin standarti, oltin-deviz standarti, rezerv valyuta, qat’iy belgilangan kurslar tizimi, erkin suzish rejimi, savdo balansi, toʻlov balansi.
Mavzuni mustahkamlash uchun savollar:

1. 
   Pulning xalqaro munosabatlardagi harakatini yuzaga keltiruvchi omillar deganda nimani tushunasi?
   
2. 
   Jahon valyuta tizimining shakllanishi va rivojlanishi nechi bosqichni bosib oʻtdi?
   
3. 
   Qanday valyutaga erkin ishlatiladigan valyutaga aytiladi?
   
4. 
   Yumshoq valyutaning ma’nosini tushuntirib bering.
   
5. 
   Xalqaro rezerv valyutalar deganda nimani tushunasiz?
   
6. 
   Valyuta bozori deganda nimani tushunasiz?
   
7. 
   Milliy valyuta bozorining nechi turi mavjud?
   
8. 
   Milliy valyuta bozori nechi qismdan iborat?
   
9. 
   Valyuta kursiga ta’sir qiluvchi omillar haqida gapirib bering.
   
10. 
    Ekspansionistik monetar siyosat deganda nimani tushunasiz?
    
11. 
    Restriksion monetar siyosat deganda nimani tushunasiz?