A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

8. Sudxoʻrlik krediti Kreditning eng qadimiy shaklidir. Sudxoʻrlik krediti barcha mamlakatlarda keng tarqalgan. Amalda sudxoʻrlik krediti norasmiy idoralar tomonidan tegishli ruxsatnomaga ega boʻlmagan kishilar va korxonalar tomonidan mablag’larni vaqtincha foydalanish uchun beriladi.
Sudxoʻrlik krediti uchun toʻlanadigan foiz qarz beruvchi bilan qarz oluvchi oʻrtasida kelishilgan holda belgilanadi va odatda juda yuqori foizlarda beriladi. Uning darajasi oyiga 10-15 %, ayrim hollarda undan ham yuqori boʻladi. Milliy kredit tizimi rivojlanib borgan sari barcha toifadagi qarz oluvchilar ehtiyojlari tobora toʻlaroq qondirilishi natijasida sudxoʻrlik krediti yoʻqolib boradi.
1995-yildan boshlab Oʻzbekistonda maxsus nobank Kredit tashkilotlari tashkil qilinmoqda. Bozor iqtisodiga oʻtishni tezlashtirish, korxona va tashkilotlar faoliyatini rivojlantirish maqsadida maxsus moliya-kredit muassasalari – «Biznes-fond», «Madad» sug’urta kompaniyasi, Xususiylashtirish Investisiya Fondlari va boshqalar tashkil qilindi. Bu muassasalar ham oʻz navbatida ishlab chiqaruvchilarga kredit mablag’lari ajratmoqdalar.
Yuqorida koʻrib oʻtilgan kredit shakllaridan tashqari iqtisodiyotda kreditning boshqa shakllari ham uchrab turadi. Masalan, kredit kooperativlari, va oʻzaro yordam kassalari tomonidan beriladigan kreditlar.
Oʻzbekistonda kichik va oʻrta biznes sub’yektlarini kreditlash va ularga xizmat koʻrsatishni yaxshilash hamda kredit bozorida oʻzaro raqobatni kuchaytirish maqsadida 2002-yilda «Kredit uyushmalari toʻg’risida»gi Qonun qabul qilindi. Kredit uyushmalari kichik tadbirkorlarning boshlang’ich davrda kreditlarga boʻlgan ehtiyojlarini qondirishga xizmat qiladi.
Oʻzbekiston hozirda 58 ta lombardlar, 35 ta kredit tashkilotlar va 119 ta kredit uyushmalari faoliyat koʻrsatmoqda.


Asosiy tushunchalar: sudxoʻrlik krediti, kredit sube’ktlari, kredit ob’yektlari, kredit resurslari, kreditning tamoyillari, qaytarib berishlik, muddatlilik, ta’minlanganlik, toʻlovlilik, maqsadlilik, samaradorlik, kreditlarni tasniflash, qisqa muddatli, uzoq muddatli, kreditning turlari, muddatli kreditlar, muddati uzaytirilgan kreditlar, muddati oʻtgan kreditlar, tijorat krediti, tovar krediti, lizing krediti, bank krediti, ipoteka krediti, iste’mol krediti, davlat krediti, Xalqaro kredit, lombard krediti.