A. M. Karimova, D. M. Malikova pul va banklar

Asosiy tushunchalar: pulni xarid quvvati, islohot, revolvasiya, devolvasiya, denominasiya, nulifikasiya. Oʻrmalovchi inflyasiya, suzuvchi inflyasiya, yuguruvchi inflyasiya, tovarlar taqchilligi, pul islohoti


Mavzuni mustahkamlash uchun savollar
1.Pul islohotlari deganda nimani tushunasiz?
2.Pul islohotlarini amalga oshirishning zarurligini, pul islohotlarini amalga oshirish shart-sharoitlarini ochib bering.
3. Pul islohotlarini amalga oshirish usullarini yoritib bering.
4. Denominasiya va uni amalga oshirish tartibini, nullifikasiya va uni amalga oshirish tartibini tushuntirib bering.
5.Oʻzbekiston Respublikasida amalga oshirilgan pul islohotlari va ularning oʻziga xos xususiyatlarini yoritib bering.
6.Deflyasiya deganda nimani tushunasiz?
7. Denominasiya deganda nimani tushunasiz?
8. Deinflyasion siyosat tushunchasi va uning maqsadi?
9. Inflyasiya jarayonini davlat tomonidan boshqarib borishda nimalar amalga oshiriladi?
10.Mamlakatda pul islohotini oʻtkazish deganda nimani tushunasiz?

II-BOB: KREDIT VA KREDIT MUNOSABATLARINIG NAZRIY-XUQUQIY ASOSLARI

10-mavzu.KREDITNING ZARURLIGI, MOHIYATI VA

FUNKSIYALARI

§10.1. Kreditning kelib chiqishi, uning mohiyati va ijtimoiy ishlab chiqarish taraqqiyotidagi oʻrni

Ma’lumki, kishilik jamiyatining dastlabki bosqichi ibtidoiy jamoa tuzumi yemirilishi natijasida jamiyat a’zolari boy va kambag’al oilalarga ajraldi. Boy oilalar qoʻlida jamiyatdagi moddiy boyliklar toʻplanib qoldi, kambag’allar esa ana shu boyliklardan mahrum boʻldilar. Natijada moddiy boyliklar va pul mablag’lari zodagonlar, katta yer egalari, savdogarlar, sarroflar qoʻlida va cherkovlarda jamlana borgan. Yersiz dehqonlar, mayda hunarmandlar va boshqa quyi tabaqaga mansub kishilar esa kun koʻrish uchun ulardan ma’lum haq toʻlash evaziga yer va ishlab chiqarish jihozlarini ijaraga, turli mahsulotlar va pul mablag’larini qarzga olishga majbur boʻlganlar. Ana shunday qilib, kreditning eng qadimiy shakli sudxoʻrlik krediti paydo boʻlgan.
«Kredit» lotincha soʻz boʻlib, «qarz» ma’nosini bildiradi. Kredit qadimiy tushuncha sifatida tovar, pul, bozor, baho va boshqa atamalar bilan bir davrda paydo boʻlgan va ularning doimiy hamrohidir.
Kredit kishilik jamiyatining quldorlik, feodalizm va kapitalizm davrlarida rivojlandi hamda takomillashib bordi. Uning yangidan-yangi turlari va shakllari paydo boʻldi. Kredit jamiyatning barcha sohalariga kirib bordi. Kredit jamiyat takror ishlab chiqarish jarayonida beqiyos oʻringa ega boʻlib, pul – tovar munosabatlarining ajralmas qismiga aylandi.
Ishlab chiqarish fondlarining doiraviy aylanishi kredit munosabatlarining iqtisodiy asosidir.
Fondlarni doiraviy aylanishida tovar ishlab chiqarish vaqti bilan uni sotish vaqtining oʻzaro mos kelmay qolishi natijasida qoʻshimcha mablag’larga ehtiyoj tug’iladi. Ayrim hollarda esa mablag’lar bekor turib qoladi. Bir tomondan mablag’larning yetishmasligi, boshqa tomondan esa ularning bekor turib qolishi oʻrtasida qarama-qarshilik yuzaga keladi. Bu ziddiyatni kredit munosabatlari bartaraf etadi.