A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

. 
 
29-rasm. Erni shudgorlash muddatlarini paxta hosiliga ta‟siri (s/ga) 
Bu agrotexnik tadbir tuproqning namligi 
16-18%
atrofida bo‗lganda
bajarilishi kerak, bunda tuproq yaxshi uvalanadi, mashinaning ishchi qismlariga 
yopishmaydi va uning qarshiligi eng kam bo‗ladi. Natijada, yoqilg‗i va materiallar 
sarfi kamayib, agregatning ish unumi ortadi.
Dalaning yuzasi 10 gektardan va uzunligi 300 metrdan yuqori bo‗lgan 
maydonlarni haydashda tortish kuchi 50 kNdan yuqori bo‗lgan AXION-250, MX-
250, ARION-630C, MAGNUM-7240, K-744, XTZ-181 rusumli zamonaviy 
traktorlar, tuproqning tortishga qarshilik kuchining miqdoriga qarab LD-100, 
EurOpal 9, PNYA-4+1-45, PRUN-5, PDO-4-45rusumli 4-5 korpusli osma ikki 
yarusli pluglar bilan, ushbu ko‗rsatgichlardan kichik bo‗lgan maydonlarni haydashda 
30-40 kN tortish kuchiga ega bo‗lgan VT-150D, MXM-140, MX-135, T-401, TS-
130, AXSOS-340S traktorlarini PYA-3-35, PDN-3-35, O‘PZ-3/4-45, O‘P-3/4-40 
rusumli 3-4 korpusli osma va tirkama pluglar bilan ishlatish, ulardan samarali 
foydalanish imkonini beradi. 
Mavsumga tayyorlangan agregatlarni ishlatishdan oldin ularning texnik holati 
(ta‘mirlash sifati), haydaladigan maydonning tuproq-iqlim sharoiti (tuproqning 
tarkibi va namligi, sizot suvlarning joylashishi, past-balandligi, gips qatlamini 

---

101 
mavjudligi, sho‗rlilik va toshlilik darajasi), begona o‗tlar va o‗simlik qoldiqlari bilan 
ifloslanganligi hamda dalaning o‗ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda 
jihozlanganligi hamda plugning ishchi qismlarini agrotexnik talablarga ko‗ra 
rostlanganligi tekshiriladi. 
Er M-165, LD-100, EurOpal 9, PDO-4-45 rusumli to‗ntarma pluglar bilan 
haydalganda plug ramasining bo‗ylama va ko‗ndalang tekisliklarda og‗ishi 
korpuslarni tuproqqa notekis botishiga olib keladi. Bunday bo‗lmasligi uchun plug 
ramasi ish jarayonida dala yuzasiga parallel joylashgan bo‗lishi kerak. Bunga osma 
pluglarda traktorning osish qurilmasini to‗g‗ri sozlash yo‗li bilan erishiladi. 
Ramaning bo‗ylama og‗ishi traktor osish qurilmasining yuqorigi markaziy tortqisi (3) 
ni uzaytirib yoki qisqartirib, ko‗ndalang og‗ishi esa pastki bo‗ylama tortqilar (1) 
kashaklari (2) uzunligini o‗zgartirib sozlanadi (30-rasm). 
Dalani haydashga tayyorlashda oldingi mavsumdan qolgan o‗simlik va 
begona o‗tlar qoldiqlaridan tozalanadi, sug‗orish shahobchalari va suv yuvib ketgan 
joylar tekislanadi, dala chetlari to‗rtburchak qilib to‗g‗rilanadi, kerak bo‗lsa mineral 
va mahalliy o‗g‗itlar solinadi, burilish yo‗laklari, kirish joylari, paykallar eni hamda 
birinchi o‗tish chiziqlari belgilanadi. 
SHu bilan birga agregatning oddiy, aylanma, maxsus pluglar bilan jihozlanishi, 
kinematik o‗lchamlari hamda dalaning shakli va o‗lchamlariga qarab uni dala oxirida 
burilishi va dala bo‗ylab Harakatlanish usullari tanlanadi. 
1-traktor o‗rnatish qurilmasining pastki tortqisi; 2-pastki tortqining kashagi; 3-
markaziy tortqi; 4-plug.