A. K. Igamberdiev S. Aliqulov traktorlar va qishloq xo’jaligi mashinalaridan foydalanish, texnik servis

Agregatdagi mashinalarning zarur sonini hisoblash. 
Energetik vositalar va 
qishloq xo‗jaligi mashinalari tanlangandan keyin ularning maqbul soni aniqlanadi. 
Agregatdagi mashinalar soni, shataklagich turi aniqlangach, agregat tuzishdagi 
barcha talablarga rioya qilgan holda mashina-traktor agregati tuziladi. 
SHundan keyin mashinalarning ishchi organlari rostlanadi. Bunda quyidagi 
ishlar bajariladi: traktor, shataklagich va qishloq xo‗jaligi mashinasi texnik holatiga 
alohida e‘tibor bergan holda tayyorlanadi.
Umumiy qoidalarga muvofiq texnik xizmat ko‗rsatiladi, qo‗shimcha jihozlar va 
qurilmalar (xatkashlar, izko‗rsatkichlar, ogohlantiruvchi signal asboblar va boshqalar) 
o‗rnatiladi; ishchi organlar (ekish normasi, qatorlar orasi, urug‗larni ko‗mish 
chuqurligi) rostlanadi; agregatni salt harakatlantirib va paykalda yuklama bilan 

---

97 
ishlatib, tekshirib ko‗riladi. SHunda ishlarni yuqori darajada sifatli bajarilishiga oid 
talablarni hisobga olgan holda ishchi organlarning to‗g‗ri rostlanganligi aniqlab 
olinadi.
5-jadval 
Ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish xaritasi 
Ishlab chiqarish jarayoni ______________________ 
 
t/r 
Xaritaning tarkibiy 
qismlari 
Ko„rsatkichlar, boshlang„ich ma‟lumotlar, ish 
sharoitlari, sxemalar 
Bajaruv- 
chilar 
1 
Jarayonning 
sharoitlari 
O‗simliklarni joylashtirish sxemalari, dala maydoni, 
qatorlar orasi, solishtirma qarshilik, hosildorlik va 
boshqalar 
Agronom, 
injener 
2 
Agrotexnik talablar va 
sifat ko‗rsat-kichlari 
Ishlov berish chuqurligi, urug‗ va o‗g‗it sepish 
me‘yori, to‗g‗ri chiziqli harakat va boshqalar 
Agronom, 
operatori 
3 
Agregat 
tarkibini 
aniqlash va uni ishga 
tayyorlash 
Agregat sxemasi, agregatni ishga tayyorlash bo‗yicha 
asosiy ishlar ro‗yxati va kinematik xususiyatlari 
ko‗rsatiladi 
Injener, 
operatori 
4 
Agregatning 
yurish
ko‗rsatgichlari 
Traktorning uzatmasi va ishchi tezligi (km/soat) 
belgilanadi 
Injener, 
operatori 
5 
Agregatning daladagi 
Harakatlanish usuli 
Asosiy agregatning dala bo‗ylab Harakatlanish 
sxemasi hamda dala oxirida burilishi va dala bo‗ylab 
Harakatlanish usullari belgilanadi, ish yo‗llari 
koeffitsienti ko‗rsatiladi. 
Injener, 
operatori 
agronom 
6 
Dalani tayyorlash 
Qaytish yo‗lagini nazorat chizig‗i, agregatni birinchi 
Harakat chizig‗i, urug‗ solish yoki material 
yig‗iladigan sig‗imlarni bo‗shatish joylarini belgilash 
Agronom, 
operatori 
7 
Asosiy va yordamchi 
ishlarni tashkil etish 
ko‗rsatgichlari 
Ish unumi, yonilg‗i sarfi, mehnat sarfi, texnik servis 
va texnologik servisga vaqt sarfi 
Injener, 
agronom 
8 
Jarayon 
sifatining 
nazorati 
Foydalaniladigan asboblar va ish sifatining natijalari 
Agronom, 
operatori 
9 
Ishlarni 
bajarish-da 
xavfsizlik 
tex-nikasi 
qoidalari 
Ishni bajarishda texnika xavfsizligi qoidala-ri, 
operator va yordamchi xizmatchilarga yaratila-digan 
shart-sharoitlar hamda atrof muhitni muhofaza qilish 
bo‗yicha chora-tadbirlar 
Agronom, 
operatori 
injener