A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

1. Dastlabki tadqiqot. Kerakli  materiallarni olgandan so‘ng ekspert 
tadqiqotni ekspertizaga yuborilgan obyektlarni dastlabki ko‘zdan kechi-
rishdan boshlaydi. Taqdim etilgan mahsulotlarning xususiyati, maqsadi va 
xomashyosini aniqlaydi. Ishlab chiqarish jarayonida mahsulotlarda 
mexanizmlar qismlari bilan yuzaga kelgan izlarni o‘rganadi. Mazkur 
vazifalarni amalga oshirish uchun esa u mexanizmlar tuzilishi, ishlab 
chiqarishning texnologik jarayoni, mashina detallari va mexanizmlarining 
o‘zaro aloqadorligi to‘g‘risida tasavvurga ega bo‘lishi zarur. Bundan 
tashqari ekspertizani amalga oshirishda mashinadagi alohida detallar va 
qurilmalar almashtirilmaganligiga ishonch hosil qilishi zarur. Basharti 
almashtirilgan bo‘lsa,  ularni almashtirish vaqti, mashinaning uzluksiz 
ishlash davri, qayta ishlov berishda tayyor mahsulotlarda iz qoldiruvchi 
ishchi qismlarining holati, ishlov berish bo‘yicha qo‘shimcha ish bajarish-
bajarmasligi aniqlanadi. 
Izlarni aniqlashda mahsulotlarga anodirlangan kukun bilan ishlov 
beriladi, biroq bunda mahsulotlarda aynanlashtirish uchun yetarlicha 
belgilar qoladi. 
Shuningdek, tayyor mahsulotlarni butlash usullari va saqlash sharoitini 
aniqlash, qancha vaqt mahsulotlar ekspluatatsiya qilingan va bu vaqt 
ichida izlar qay darajada o‘zgarganligi, mahsulotni tayyorlashda 

---

 225 
ishlatiladigan xomashyo va yarimfabrikatlar turi aniqlanishi zarur. Shuni 
nazarda tutish zarurki,  turli korxonlarning bir xil mahsuloti, bir korxo-
naning turli mahsulotiga qaraganda bir-biridan ko‘proq ajralib turishi 
mumkin. 
Ko‘rsatilgan ma’lumotlarni bilish taqqoslash uchun kerakli 
obyektlarni tanlab olish, mashina bilan ishlov berishdan qolgan izlarning 
identifikatsion alomatlariga to‘g‘ri baho berish va ekspert tadqiqotining 
keyingi bosqichini o‘tkazish tartibini belgilash, shuningdek ekspertga 
qiyosiy tadqiqot olib borish usullarini to‘g‘ri tanlash imkonini beradi. 
Dastlabki tadqiq etishda aniqlangan alomatlar mashina va mexa-
nizmlarni aynanligini aniqlash imkoniyatini yuzaga keltiradi yoki uni inkor 
etadi.