A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

3. Ishlab chiqarish mexanizmlari izlarining ekspertizaga 
oid tadqiq etish metodikasi 
 
Ishlab chiqarish mexanizmlarining izlarini ekspert tekshiruvi krimi-
nalistik aynanlik (identifikatsiya) nazariyasining umumiy qoidalariga 
asoslanadi. 
Mazkur ekspertiza obyektlarini tadqiq etish o‘ziga xosligi ishlab 
chiqarish va uning alohida elementlarini o‘rganish hisoblanadi (texnik 
vositalar, texnologik jarayonlar, xomashyo (mahsulot). 
Muayyan asbob-uskuna to‘plami yoki ishlab chiqarish mexanizmi 
(uning ishchi qismi) tayyorlangan mahsulotlardagi izlari bo‘yicha 
aynanligini aniqlash bo‘yicha masala qo‘yilganda tadqiqot obyektiga 
aylanadi. 
Ishlab chiqarish elementlari va bosqichlari kompleks ravishda 
muayyan ishlab chiqaruvchi korxona bilan aynanligini aniqlash maqsadida 
o‘rganiladi. 
Birinchi holatda iz hosil bo‘lish jarayonlari va ularda ishtirok etuvchi 
obyektlarni tadqiq qilish bilan trasolog shug‘ullanadi, ba’zi hollarda esa 
materiallarni tekshirish bilan texnolog mutaxassislar va asbob-uskuna 
bo‘yicha muhandislar shug‘ullanadilar. 

---

 224 
Ikkinchi holatda har tomonlama tadqiqotlarni olib borish zarur bo‘ladi, 
zero ular birgalikda baholanishi kerak, chunki bunda o‘z tarkibiga ko‘ra 
kompleks  xususiyatga ega bo‘lgan obyektni aynanligini tekshirish 
to‘g‘risida so‘z yuritilmoqda. Bunda quyidagilar tadqiq etiladi: mahsulot 
tuzilishi (konstruksiyasi), mahsulot tayyorlangan xomashyo (tarkibi, ishlov 
berish texnologiyasi), ishlab chiqarishda qo‘llangan asosiy va yordamchi 
uskuna, ular ishining tartibi, ishchilarning ishlab chiqarish ko‘nikmalari, 
tashish usuli, markirovkasi, butlanishi, saqlanishi. 
Bu kabi turdagi tadqiqotlarda trasologlar, tovarshunoslar, texnologlar, 
KEMVI ekspertlari ishtirok etadilar.  Bunda standartlar va texnik hujjatlar, 
texnologik jarayonlar, u yoki bu mahsulotlarni ishlab chiqarishda yuzaga 
keladigan va u yoki bu ko‘rinishda mazkur korxona mahsulotida o‘z aksini 
topgan turli xil og‘ishlar o‘rganiladi. 
Ishlab chiqarish mexanizmlari qismlari va ular izlarini o‘rganish 
trasologik ekspertizalarning umumiy metodikasi bo‘yicha amalga 
oshiriladi. Shu bilan bir qatorda tadqiqot obyektlarining mohiyati va 
mashina bilan ishlov berish izlarining hosil bo‘lish o‘ziga xosligi yuqorida 
aytib o‘tilgan ekspertiza turini ifodalaydi. Ekspertiza obyektlarini 
o‘rganish uchta bosqichga bo‘linadi.