A k a d e m I ya trasologik ekspertiza

MAHSULOTLARDA QOLGAN IZLARIGA KO‘RA  
ANIQLASHNING TRASOLOGIK EKSPERTIZASI 
 
1.  Ishlab chiqarish mexanizmlari va ularda ishlab  
chiqarilgan mahsulotlarning trasologik ekspertizalari  
va ularning vazifalari 
 
Trasologik tadqiqot obyektlari –  ko‘pincha ishlab chiqarishga oid 
mexanizmlar (texnologik jarayonlar) qismlarining  tayyor mahsulot yoki 
yarimfabrikatlarda qoldirgan izlari hisoblanadi. Bular mexanik qayta 
ishlov berilgan buyumlardagi izlar bo‘lishi mumkin, masalan, bosim bilan 
ishlov berish (sim va undan ishlangan mahsulotlar – cho‘zish, metall 
shakldagi tugmalar – qoliplash); kesib tayyorlash (o‘g‘rilar «asbobi», 
portlovchi qurilmalarning detallari, yasama sovuq qurol va hokazo); 
ekstruziya (polimer plyonka va undan yasalgan mahsulotlar, transport 
vositalarining oynalari uchun rezina zichlagich); chigirlash (plyonka, 
izolatsiya tasmasi va hokazo); zichlash (poyafzal, shinalar, fara yorug‘lik 
tarqatuvchisi, idish-tovoq va hokazo). 
Ishlab chiqarish mexanizmlari izlarini tadqiq etish quyidagi hollarda 
amalga oshiriladi: 
poyafzal, shina kabi an’anaviy trasologik obyektlarning tegishliligini 
tekshirish, basharti ularni ekspluatatsiya qilishning aniq alomatlari 
bo‘lmasa; 
qismlar orqali butunni aniqlash (fara  yorug‘lik tarqatuvchisi, sim, 
kabel, polimer plenka), bunda tekshirilayotgan  qismlar  bo‘linish joyiga 
ega emas yoki bo‘linish chizig‘i bilinar-bilinmas bo‘lsa; 
turli iste’molga oid mahsulotlarni talon-toroj qilish yoki jinoiy faoliyat 
buyumlarini ishlab chiqarish joyini aniqlash uchun (qurol-yarog‘, port-
lovchi qurilmalar, o‘g‘rilik «asboblari») tadqiq qilinayotgan buyumlarni 
yasashda ko‘mak bergan muayyan mexanizmlar (asboblar) orasidagi 
o‘xshashlikni aniqlash; 
vino-aroq mahsulotlarini qo‘lbola tiqinlash, avtotransport vositala-
rining  qalbaki detallari, kontrafakt (soxta) audio va video kompakt disk-
larni aniqlash; 
turli joylarda, turli vaqtda va turli shaxslardan olingan mahsulotlar 
guruhi (ular qismlari)ning umumiy ishlab chiqarish manbaini aniqlash. 

---

 213 
Trasologlar tomonidan hal qilinadigan vazifalar quyidagilardan iborat: 
diagnostik usul – tekshirilayotgan buyum (mahsulot)ni tayyorlash 
usuli, uning qanday maqsadda ishlab chiqarilganini aniqlash;