А к а д е м и я а. А. О р т и д о в



Download 5,95 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/38
Sana25.09.2022
Hajmi5,95 Mb.
#850206
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   38
Bog'liq
Хуфёна иқтисодиёт. Ортиқов А

талаби
буйича бухгалтерия ва солик, х,исо 
ботини такдим зтишдан к,асддан бир неча маротаба 
буйин товлаш) киради.
7. Солик, органларининг назорат функциялариниш 
бузилиши 
билан 
боглик, хукук,бузарликлар 
к^'йида 
гилардир:
• солик органларидан руйхатдан утишдан буйин тов­
лаш (касддан узок, вак,т солик, органларига мурожаат 
к^тлиш мажбуриятидан буйин товлаш);
• солик, 
органларида 
уз 
вактида 
руйхатга 
ку - 
йилмаслик (солик, туловчи сифатида к,онунларда бел- 
гилантан муддатларда солик, органларидан руйхатдан 
утмаслик);
» солик, органларининг лавозимдаги шахси томо 
нидан 
куйилган 
цонуний талаб 
ва 
курсатмаларга 
буйсунмаслик (солик, органида лавозимда ишлайдиган 
ходимнинг 
солик, 
к,онунчилигининг 
бузилишини


туррилаш ёки унинг олдини олишга оид талаб ва 
курсатмалари узок, мудцат давомида бажарилмаса ёки 
тегишли равишда бажарилмаса, агарда уларнинг бу хат- 
ти-харакатлари солик конунчилигининг бузилишидан 
бошкдча таснифланмаса);
• солик, 
органларининг 
лавозимдаги 
шахсини 
х,акоратлаш (солик, органининг лавозимдаги шахсини уз 
функциясини адо этаётган вак,тда жамоатчилик олдида 
*ак,оратласа, агар бу хатти-харакат жиноий жавобгар- 
ликни так,озо этмаса);
• солик, органининг лавозимдаги шахсига зурлик иш- 
латиш 
ёхуд унинг 
мулкига 
зиён 
етказиш 
билан 
к^фкдпиш, яъни солик, органининг лавозимдаги шахсига 
к,онун томонидан юклатилган функцияларни бажариш 
даврида унинг к,онуний фаолиятига тускинлик килиш 
ёки функциясининг хусусиятини згартиришга мажбур 
этиш ёки 
к д с д
олиш мак,садида солик, органининг лаво­
зимдаги шахсига ва унинг якинларига зурлик ишлатиш 
ёхуд 
унинг мулкига зиён етказиш билан курцитиш, агар 
бу 
харакатлар жиноий жавобгарликка тортишни так,озо 
этмаса;
• гайрик;онуний таъсир курсатиш ёки фаолиятига 
аралашиш 
(таъсир 
курсатиш 
к,андай 
куринишда 
булишидан катъи назар, солик, органининг лавозимдаги 
шахсига унинг назорат функциясини бажаришига ёки 
к,арор кабул к,илишига тусик, буладиган даражадаги 
райрик,онуний таъсир утказиш, агар бу хатти-харакатлар 
жиноий жавобгарликни такозо этмаса);
• назорат функциясини бажаришга кар шил и к кур­
сатиш (солик органининг карори асосида утказиладиган 
^ужжатли ёки фактик назоратни амалга оширишга 
к,асддан шароит яратмаслик).
Солик хукукбузарликларини таснифлашнинг яна бир 
неча мезонлари хам мавжуд, масалан, муайян соликдар 
билан бокгтик хукукбузарликлар ва бошкалар. Шу билан
131


бирга, солик, хукукбузарликлари буйича таснифлашга 
х,ам ал ох, ид а эътибор царатиш лозим.
Солик, хукукбузарлиги субъектлари:
• солик, органлари;
• учинчи шахслар;
• солик, туловчилар булишлари мумкин.
Солик, органлари, одатда, нотутри солик, ундириш, 
молиявий санкцияларни асоссиз куллаш, процедура та- 
лабларига (хужжатларни урганишга олишда, санкциялар 
куллашда ва х,.к.) риоя кдлмаслик ва бошка хукук,- 
бузарликларни содир этадилар.
Солик, борасидаги хукук муносабатларининг субъекти 
булган учинчи шахсларга соликни хисоблаш учун зарур 
булган солик, туловчи тугрисидаги ахборотга эга булган 
жисмоний, хукукий ва бошка субъектлар кирадилар. Бу 
шахсларнинг тегишли фаолиятллари, хатти-х,аракатлари 
солик, борасидаги мажбуриятларни бажариш. солик 
туловчиларнинг, 
ваколатли 
органларнинг 
уз 
х ^^к д ар и н и бажаришлари билан богликдир.
Булар кредит ташкилотлари. нотариуслар, хужалик 
муносабатлари 
субъектларидир. 
Учинчи 
шахслар 
куйидаги хукукбузарликларга йул куйишлари мумкин. 
хусусан, 
солик 
органларига 
тегишли 
хужжатларни 
такдим этмасдан юридик шахсларга хисоб ракамлари 
очиш, пул микдорларини ундириш тугрисидаги солик 
органлари талабларини бажармаслик ва бошкалар.
Солик туловчилар соликни четлаб утиш билан солик 
хукукбузарликларини содир этадилар. Соликни четлаш 
Ко ну ний хатти-харакат булиб, к,онунчилик ва мавжул 
солик тизими томонидан рухсат этилади. Соликни чет- 
лашда солик туловчи билиб тур и б ундан к°чади, лекин 
Ко ну н
11
ил и кн и бузмайд и .
Солик борасидаги айрим камчилик ва ноаникдиклар 
муайян уткинчи хусусиятга эга. Бу муайян 
конунларни 
Кабул 
кнлиш техникасининг мукаммал эмаслигидан. 
баъзи холларда уларнинг шошилинч кабул килинишм


натижасидир. Бундай доллар а и клан ганда уларнинг 
матнига 
узгартишлар 
киритилиб, 
янгилари 
кабул 
килинади ва мавжуд муаммо ечилади.
Субъектларнинг хужалик фаолиятида соликни четлаб 
утишнинг турли усуллари мавжуд. Улардан айримлари 
хусусида тухталиб утамиз.
Солик туловчининг уни тулашдан буйин товлаши 
миллий молия тизимидаги кийинчиликлардан фой- 
даланишга асосланади. Бу хрлатда солик тулашдан 
буйин товлашнинг воситаси — узини тийишдир, яъни 
солик туловчи солик тулашдан узини тияди, солик 
тулаш объектига айланишдан холи булишга \аракат 
Килади. Масалан. баъзи кинотеатрларнинг директорлари 
томошабинларни залга бепул киритиб, билетлардан со­
лик туламайдилар. Бунинг натижасида давлат хазинаси- 
га солик тушмайди. Яхшиямки, бундгш усул амалиётда 
кенг таркалмаган.
Солик конунчилигининг мукаммал эмаслиги сабабли 
солик тулашдан буйин товлаш имкониятлари билан 
бирга я на шундай холат юзага келадики, 
конун- 
шуноснинг узи солик олишнинг йулини килмайди.
Бундай 
х1олат 
качон 
юзага 
келиши 
мумкин? 
К о н у н ш ^о с солик. туловчига соликни белгилаётганида 
унинг холатини билвосита белгилар оркали бахолайди 
ва уз солик объектидан солик олишни кузда тутмайди.
Амалиётда халкаро муносабатлар билан б о т и к со­
ликни туламаслик куринишлари учраб туради. Солик 
туловчи давлатларнинг худудий солик суверенитетидан 
фойдаланади. 
Бундай куринишдаги солик тулашдан 
буйин товлаш солик туловчинтгн! чорижий мамлакат 
Худудига кучиши ёки уз мулкини кучириши билан амал- 
га оширилади. Солик. ундириш объекти миллий солик 
Конунчилиги таъсир этувчи худуддан, узга «енгил» солик 
цонунчилиги мавжуд худудпарга кучадилар. Шундай 
йул-йурик ва воситалардан фойдаланувчилар масалан, 
Либерия. Греция каби мамлакатларга ёки уларнинг бай-


рокдари остида сузаётган кемаларда юк ташишга утиб 
оладилар. Бу мамлакатларда солик, микдорлари сезилар- 
ли даражада куйи ставкаларда белгиланган. Купчилик 
умуммиллий комианиялар уз фойдаларини «енгил» со­
лик, суммалари 
белгиланган 
мамлакатда 
руйхатдан 
утказадилар.
Юкорида таъкидлангандек, солик, тулашдан буйин 
товлаш узга мамлакатларга кетиш орк,али х,ам амалга 
оширилади. Бундай холатда солик туловчи субъектлар 
шахсий ва моддий жавобгарликдан кутулиб к,оладилар. 
Мураккаб х,амда «каттик» солик, тартибидан к,очиб 
купгина комианиялар узларининг расмий жойларини 
бошка мамлакатларга (Люксембург, Ш вейцария ва б.) 
алмаштирадилар ёки офшор худудларга кучиб утадилар.
Хозирги к\гнда МДХ мамлакатларидан Россия Феде- 
раниясида бир нечта (И шлтпетия, Калмикия) офшор 
худудлар яратилган ва уларда фак,ат бир-икки турдаги 
соликдар туланади, холос.
Энди 
солик туловчилар 
содир 
этадиган 
солик 
хукукбузарликларига тухталиб утамиз.
Биринчидан, солик, суммасинп тулаш уз муддатида 
амалга 
оширилмайди. 
Уи
1
бу 
хУКУКбузарлик 
учун 
Узбекистон Республикаси к,онунчилигида соликдар ва 
йигимлар буйича тулов муддати утказиб юборилган х,ар 
бир кун учун (тулов куни х,ам шунга киради) 0.15 фоиз 
микдорида пения ундирилади. Россия к,онунчилигида 
эса 0,7 фоиз пения тулаш кузда тутилган.
Иккинчидан. уз вацтида т\'ланмаган солик суммалари 
ва 
йигимлар 
буйича 
бокимандаларнинг 
йш илиб 
Колиши. Бундай доллар да йигилган суммалар бюджет 
хисобига ундирилади. Россия Федерациясида х,ам шун 
дай чоралар кузда тутилган: юридик шахслардан бундай 
соликтар тугрштан-гугри. ба\ссиз, жисмоний шахслар­
дан эса суд оркали ундирилади.
Учинчидан. даромад (фойда) микторинп камайтириш 
ёки яшириш. Хужаликлар уз фаолиятларида соликни


яширишнинг турли куринишларидан фойдаланадилар. 
Уларнинг баъзиларини куриб чик,амиз:
• солик, органлари ва банкларни олдиндан огох,- 
лантирмай, бир неча х,исоб-китоб счётларини очиш;
• накд пул обороти х,ажмини купайтириш;
• лицензиясиз ва руйхатдан утмасдан туриб, фаоли- 
ятни амалга ошириш;
• таннарх таркибига кирувчи харажатларни купай- 
тириш;
• гулов хужжатларининг йук,отилиши;
• >утсобни сохталаштириш.
Солик, органлари ва, айник,са, Солик, сох,асидаги ху- 
кук,бузарликларга к,арши кураш департаменти ходимла- 
ри корхоналарда олиб борилаётган «иккиламчи бухгал- 
терия»га алох,ида эътибор кдпишлари лозим. Уларда 
тайёрланадиган васийлик к,арорига солик, суммасини 
белгилаш учун бериладиган солик, баланси билан бир 
к,аторда корхона фаолиятини \ак,к,оний ифодаловчи ти- 
жорат х,исоботи олиб борилади. Мана шу х,исобот 
алохдца эътибордан четда к,олмаслиги керак.
Мулкка тажовуз к,иладиган ва хизматга оид жиноят- 
лардан 
фаркди 
булган 
солик, 
сох,асидаги 
\укук,бузарликлар хукук^ги куллловчилар олдига тамоман 
янги мазмундаги квалификацион тартибдаги муаммо- 
ларни куймокда. Бу, албатта, тушунарли, чунки солик, 
*укук,бузарликлари к,иск,а давр ичида х,аётимизга кириб 
келди. Шу муносабат билан тергов, суд фаолиятида, 
жиноят 
хукук,и 
назариясида 
бу 
муаммо 
тулик, 
Урганилмаган.
Узбекистан Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 
1999 
йил к,арори билан Республика Солик, Кумитаси 
кршида Соликда оид жиноятларга к,арши курашиш де­
партаменти ташкил этилди.
мдх 
мамлакатлари ичида Россия Федерапиясида со­
лик, полицияси, унинг Академияси х,амда солик, орган-


ларида тергов булинмалари тузилган ва шу муносабат 
билан Жиноят-процессуал кодексининг тегишли модда- 
ларига узгартишлар киритилган.
Ушбу 
кулланмада 
биз 
солик 
со^асидаги 
ху- 
кукбузарлик ва жиноятларнинг ута мух,им иктисодий 
жих,атларини куриб чикамиз, чунки бу масалалар солик, 
инспекторлари ва, албатта, соликка оид жиноятларга 
Карши курашиш департамекти ходимлари учун ута 
мухимдир.
Узбекистан Республикаси Ж иноят кодексининг 184- 
моддасининг узига хослиги — унда солик, ва бошк,а 
туловларни тулашдан буйин товлаш ва бу жиноят учун 
белгиланган жазо чораларида акс этади. Шу \финда му 
аллифлар учун модцани тал кин ёки тавсиф килиш эмас. 
балки унинг мазмунидаги икдисодий белги ва хусусият- 
ларни аникдаш мухдм х,амда принципиал а^амиятга эга- 
дир. Шу нук^аи назардан келиб чикиб, «жиноят-солик, 
нормаларини куллаш борасидаги долзарб муаммолар 
нинг айримларини тахдил к,илиб чик,амиз.
Биринчидан, Солик; кодексининг 16, 67, 83, 97,117-мод- 
даларида солик, ундириш объектлари курсатилган. Унда 
жами даромад билан Солик, кодексига мувофик, белги- 
ланадиган 
чегирмалар 
уртасидаги 
фзрк, 
сифатидн 
Хисобланган даромад (фойда), товарларни (ишларни. 
хизматларни) реализация ва импорт кдяиш оборота 
куш ил га н к,иймат, акциз туланадиган товарлар учун 
уларнинг кушилган к;иймат с о л и т х,исобга олинмаган 
\олдаги циймати ёки товарнинг физик х,ажми, юридик 
шахслар учун ер участкалари, сув ресурсларининг х,ажмп 
хам солик ундириш объекти сифатида кабул кдлинган. 
Ушбу руйхатдан куриниб турибдики, унда келтирилган 
объектлар тулик эмас, «солик солиш объекти» ибораси 
мазмунини яна бир бор аниклаш \амда уларнинг 
х,ажмларини белгилаш муаммосини хал этишни бугунги 
кун такрзо этмокда.
136


Узбекистан Республикаси Молия вазирлигининг 1997 
йил 10 ноябрдаги «Юридик шахслар даромади (фойда- 
си)га 
солик; солиш ва бюджетга тулаш тартиби» 
йурикномасида биринчи соликка тортиш объекти жами 
даромад (фойда) деб курсатилган.
Солик ху кукб уз а р л и 

Download 5,95 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   38




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish