A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

Mavzuga oid qisqacha xulosalar: 
1. Eng avvalo, davlat shakli xalqlar hayotiga befarq qaraydigan 
«mavhum tushuncha» ham, «siyosiy chizgi» ham emas, balki 
hayot tarzi 
va xalqning jonli tashkilotidir.
Xalq 
o‘z hayot tarzini tushunishi, aynan 
«shunday» tashkil bo‘lishni uddalashi;
shu tuzum qonunlarini 
hurmat 
qilishi
hamda shu tashkilotga ixtiyoriy hissasini qo‗shishi zarur. Boshqacha 
aytganda, aynan 
xalqning jonli huquqiy ongi
davlat shaklini ro‗yobga 
chiqaradi, unga hayot, kuch baxsh etadi; binobarin, davlat shakli, 
eng 
avvalo, xalq huquqiy ongi darajasiga,
xalq tomonidan to‗plangan 
tarixiy 
siyosiy tajribaga,
uning iroda kuchi va milliy xususiyatiga bog‗liq 
bo‗ladi» 
2. Davlat tuzilishi shakli deganda – davlat hokimiyatining ma‘muriy-
hududiy tashkil etilishi, davlat bilan uni tashkil etuvchi qismlar o‗rtasidagi, 
davlatning alohida qismlari o‗rtasidagi, markaziy va mahalliy organlar 
o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlar xususiyatini tushuniladi. 
Shunday qilib, davlatning hududiy tuzilishi bir butun va qismlarning, 
markaziy va mintaqaviy hokimiyat organlarining o‗zaro nisbatini 
ifodalaydi. 
Hududiy tuzilishning ikki asosiy farqlovchi jihati mavjud. Ya‘ni: 
tuzilish 
tarkibiga 
ko‗ra 
davlatlar 
oddiy 
– 
unitar
hamda 
murakkab 
–
federativ va konfederativ
davlatlarga bo‗linadi. Demak, davlat tuzilishi 
shakli nafaqat ommaviy hokimiyat bilan, balki davlatning yana bir jiddiy 
xususiyati – aholining hududiy tashkiloti bilan ham chambaras bog‗liqdir. 
3. Prezidentlik respublika boshqaruv shakli sifatida, birinchi navbatda, 
saylab qo‗yilgan davlat boshlig‗i bir vaqtning o‗zida hukumat rahbari ham 
bo‗lishi bilan farq qiladi. Prezidentning o‗zi parlament roziligi bilan shu 
hukumatni tuzadi va zarurat tug‗ilganda uni tarqatib yuborish huquqiga ega 
bo‗ladi. Butun xalq tomonidan saylangan prezident umummilliy manfaatlar 
ifodachisi, millat ramzi bo‗lishi (har qalay shunday bo‗lishi kerak ham) 

---

90
boshqaruv prezidentlik shaklining ijobiy tomonidir. Mazkur shakl butun 
vakolatni bir shaxsga beradi va u favqulodda holatlarda mas‘uliyat va 
rahbarlikni o‗z qo‗liga oladi. Boshqaruvning prezidentlik shakli, odatda, 
parlament shakliga nisbatan yuqoriroq darajadagi siyosiy barqarorlikni 
ta‘minlaydi. Zero, hukumat (prezident) konstitutsiyada belgilab qo‗yilgan 
qat‘iy muddatga saylanadi. 
3. Mustaqil davlatimizning ravnaq topishi siyosiy va iqtisodiy jihatdan 
yuksala borishi, milliy iqtisodiyot, davlat qurilishi borasida rahbarlik va 
boshqarish tizimini nazariy va amaliy jihatdan to‗g‗ri tashkil qilishda 
mamlakat ma‘mypiy hududiy tuzilishini oqilona belgilash katta ahamiyatga 
ega. 
4. Konstitutsiyaning 69-moddasida esa Qorakalpog‗iston Respublikasi, 
viloyatlar, shaharlar, tumanlar tashkil qilish va ularni tugatish O‗zbekiston 
Respublikasi 
Oliy 
Majlisining 
roziligi 
bilan 
amalga 
oshiriladi. 
Mamlakatimizda ma‘muriy hududiy tuzilish masalalari «O‗zbekiston 
Respublikasida ma‘muriy-hududiy tuzilish masalalarini hal etish tartibi 
to‗g‗risidagi Qonun bilan tartibga solinadi. 
5. Shaharlar aglomeratsiyalari murakkab tuzilishga va hududlarning 
iqtisodiy rivojlanishiga katta ta‘sir kuchiga ega. Shu sababli, urbanizatsiya 
jarayonining 
jadallashib 
borayotganligi 
aglomeratsiya 
hodisasini 
o‗rganishni taqozo etadi. Aglomeratsiya (lot. agglomerare - birlashtirmoq, 
to‗plamoq) yaqin hududdagi shaharlarning o‗zaro «tortilishi», hudud 
aholisining mehnat va turmush jarayonlaridagi aloqadorligining ortishi 
hisobidan vujudga kelgan hodisadir. Xulosa o‗rnida, aglomeratsiya 
murakkab hududiy dinamik tizim bo‗lib, uning elementlari ishlab chiqarish, 
ijtimoiy, madaniy va xo‗jalik aloqalarida, shuningdek infratuzilma va 
resurs salohiyatidan foydalanishda bir butunlikda namoyon bo‗ladi. Bu bir 
butunlik hududda mujassamlashgan resurslardan yanada samaraliroq 
foydalanish imkonini beradi.