A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

Davlatlararo 
birlashmalar. 
Davlatning 
hududiy 
tuzilishdan 
davlatlararo birlashma (tuzilma)ni farqlash kerak. Bunday birlashma 
davlatlarning shunday ittifoqini bildiradiki, uning doirasida umumdavlat 
yoki davlatlar ustida turuvchi organlar mavjud bo‗ladi. Lekin, ayni paytda, 
birlashadigan davlatlar o‗z suverenitetlarini saqlab qoladi. Shu mazmunda 
shaxsiy va real uniyalar, protektorat va uyushgan davlatlar, konfederatsiya, 
hamdo‗stlik va boshqa shakllarni ajratib ko‗rsatish mumkin. 
Shaxsiy uniya — 
bu boshqaruv monarxik shakli oqibatida yuzaga 
keladigan davlatlararo birlashishning eng oddiy tuzilishidir. U yo tasodifan 
to‗g‗ri kelib qolgan taxtning merosxo‗ri sifatida yoxud bir davlat tojdorlik 
huquqini boshqa davlatga topshirishi tufayli monarx boshqa davlat tojini 
egallash huquqiga ega bo‗lganda yuzaga keladi. Bunda boshqa mamlakat 
monarxi 
davlat 
boshlig‗i 
bo‗lishi 
konstitutsiyaviy 
huquq 
bilan 
o‗rnatilmaydi. Natijada bir shaxsning o‗zi ayni paytda mutlaqo mustaqil 
davlat boshlig‗i lavozimini egallagan bo‗ladi. Shuning uchun ham shaxsiy 
uniya ikki davlatning yuridik ittifoqini anglatmaydi hamda umumdavlat 
organlarining tashkil etilishiga olib kelmaydi. Shu davlatlar taxtlarini 
boshqa shaxslar egallashi bilan u barham topadi. Shaxsiy uniyaga Polsha 
tojini qudratli Avgustga topshirish natijasida tashkil topgan Saksoniya bilan 
Polsha o‗rtasidagi uniya (1697-1763 yillar), shuningdek, Buyuk Britaniya 
bilan Gannover o‗rtasdagi uniya (1714-1837 yillar) misol bo‗la oladi. 
Bunday misollarni ko‗plab keltirish mumkin. 
Shaxsiy uniyaga qarama-qarshi o‗laroq 
real uniya
davlat boshlig‗i 
umumiy instituti – monarx va davlat hokimiyatining boshqa umumiy 
organlarini tashkil etish asosidagi davlatlarning huquqiy ittifoqini bildiradi. 
Real uniya doirasida ittifoq davlatlarining suvereniteti saqlanib qolishi 
mumkin. Shunday ittifoqqa Shvetsiya bilan Norvegiya uniyasi (1814-1905 
yillar)ni misol qilib keltirish mumkin bo‗ladi. Bu erda umumiy monarxdan 
tashqari faqat tashqi aloqalar organlari umumiy bo‗lgan. Aksincha, 
Avstriya-Vengriya uniyasi (1867-1918 yillar)da imperatordan tashqari 
tashqi siyosat idorasi, moliya va Qurolli Kuchlar umumiy edi. 

---

78