A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

tushunish kerak,
deb hisoblashadi. 
Shunday qilib, davlatning hududiy tuzilishi bir butun va qismlarning, 
markaziy va mintaqaviy hokimiyat organlarining o‗zaro nisbatini 
ifodalaydi. 
Hududiy tuzilishning ikki asosiy farqlovchi jihati mavjud. Ya‘ni: 
tuzilish 
tarkibiga 
ko‗ra 
davlatlar 
oddiy 
– 
unitar
hamda 
murakkab 
–
federativ va konfederativ
davlatlarga bo‗linadi. Demak, davlat tuzilishi 
shakli nafaqat ommaviy hokimiyat bilan, balki davlatning yana bir jiddiy 
xususiyati – aholining hududiy tashkiloti bilan ham chambaras bog‗liqdir. 
Unitar
(yagona, lotincha «unus» – «bir» so‗zidan olingan) 
davlat
oddiy 
tuzilishga ega yaxlit davlat bo‗lib, to‗la siyosiy birlik ekanligi bilan 
boshqalardan farq qiladi. Unitar davlatlarning aksariyati muayyan 
ma‘muriy - hududiy bo‗linish (tumanlar, viloyatlar, kantonlar)ga ega. Biroq 
mazkur mustaqil qismlar davlat suvereniteti alomatlariga ega emas. 
Bunday davlatda oliy organlarning yagona tizimi hamda yagona 
qonunchilik mavjud bo‗ladi. Unitar davlatning yaxshi tomoni shundaki, 
uning tuzilishi sodda bo‗lib, oliy hokimiyat to‗laligicha uning tasarrufida 
bo‗ladi. 
Barcha unitar davlatlarga xos bo‗lgan markazlashtirish turli shakllarda 
va turli darajada namoyon bo‗lishi mumkin. Ba‘zi mamlakatlarda mahalliy 
organlar umuman bo‗lmaydi va ma‘muriy-hududiy bo‗linmalar markaziy 
hokimiyat tayinlagan vakillar tomonidan boshqariladi. 
Boshqa davlatlarda mahalliy organlar tashkil etiladi, lekin ular 
(bevosita yoki bilvosita) markaziy hokimiyat nazorati ostida bo‗ladi. 
Markaziy hokimiyat mahalliy organlar ustidan nazoratning qay turini 
amalga oshirishiga qarab, 
unitar davlatlar markazlashgan
(Buyuk 
Britaniya, 
Shvetsiya, 
Daniya 
va 
boshqalar) 
va 
markazlashmagan
(Frantsiya, 
Italiya, 
Ispaniya 
va 
boshqalar)ga 
bo‗linadi
1
. 

---

75
Bundan tashqari, ba‘zi unitar davlatlarda bir yoki bir necha hududiy 
bo‗linmalarga boshqalardan imtiyozliroq huquqiy maqom berilishi 
mumkin. Bunday unitar davlat nisbiy ma‘muriy mustaqil muxtoriyat 
(avtonomiya)ga ega bo‗ladi. Davlat tuzilishining yuqoridagi shakli hududiy 
bo‗linmalarning maxsus manfaatlarini hisobga olish zarur bo‗lgan joylarda 
qo‗llaniladi. Mazkur avtonom tuzilmalarda o‗zini o‗zi boshqarish huquqi 
boshqa aholiga qaraganda kengroq bo‗ladi. Biroq muxtoriyatlar 
mustaqilligiga markaziy hokimiyat belgilagan doiradagina yo‗l qo‗yiladi.