A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

xalq 
hokimiyatni 
boshqaradigan 
demokratiya
ga 
bo‗lganligini 
eslash 
o‗rinlidir
1
. 
«Monarxiya»
(«monos» – bir, «arxe» – hokimiyat) atamasi yunoncha 
so‗z bo‗lib, 
«yakkahokimlik», «yagona hukmdor»
ma‘nolarini bildiradi. 
Monarxiya boshqaruv shakli sifatida o‗zining aniq yuridik belgilariga ega. 
Monarx davlatning jonli timsoli bo‗lib, tashqi va ichki siyosat bobida 
davlat boshlig‗i sifatida, xalq vakili, millat «otasi» sifatida, fuqarolarni 
jipslashtiruvchi, ularni davlat tevaragiga birlashtiruvchi shaxs sifatida 
maydonga chiqadi. Monarxlar — Frantsiya qirollaridan biri: «Davlat — 
mening o‗zimman», deb bejiz aytmagan. Biroq bu aksariyat hollarda 

---

70
masalaning faqat yuridik tomonini anglatar, amaldagi ahvolni ifodalay 
olmasdi. 
Monarx tanho hukmdorlik qilardi. Albatta, bu davlatning barcha 
ishlarini uning bir o‗zi hal etarkan, degan ma‘noni bildirmaydi. Turli davlat 
organlarida xizmat qiluvchi ko‗psonli maslahatchilar, vazirlar, amaldorlar 
davlat ishlarini boshqarishardi. Ayni paytda, eng muhim, asosiy davlat 
ishlari bo‗yicha monarxning o‗zi hukm chiqarishiga to‗g‗ri kelardi. U 
butun hokimiyatning to‗la sohibidir. Monarx hokimiyati oliy hokimiyat 
bo‗lib, mustaqildir. U – davlatdagi oliy hokimiyatdir. 
Shunday qilib, monarxiya ming yillar davomida boshqaruvning 
hukmron shakli sifatida amal qilib keldi. O‗ziga xos shakllarda u bugunda 
ham dunyoning uchdan bir qism mamlakatlarida (masalan, Buyuk 
Britaniya, Shvetsiya, Daniya, Ispaniyada) saqlanib kelmoqda
1
. 
Respublika 
(lotincha Respublika – jamoa ishi) – 
davlat hokimiyati 
aholi muayyan muddatga saylab qo‘yadigan organlar tomonidan amalga