A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

3.3. Davlat tuzilishi va uning shakllari 
Ma‘lumki, har qanday davlat muayyan hududda joylashgan bo‗ladi. 
Uning fuqarolari ham xuddi shu hududda istiqomat qilishadi. Davlat 
o‗zining ijtimoiy funktsiyalarini bajarar ekan, fuqarolarning iqtisodiy 
turmushi va himoyasini tashkil etish, sug‗urta zahiralarini yaratish va 
hokazolar uchun turli xil faoliyatni amalga oshiradi. Ammo aholining soni 
ancha ko‗p, hududiy ko‗lami katta bo‗lgan sharoitlarda bir markazdan turib 
bu faoliyatni amalga oshirish – qariyb uddalab bo‗lmaydigan vazifadir. 
Fuqarolar soni va hudud ko‗lami muayyan chegaraga etganda 
mamlakat hududini okruglar, viloyatlar, o‗lkalar, shtatlar, kantonlar, 
guberniyalar, uezd singari hududlarga bo‗lish hamda shu hududiy 
tuzilmalarda hokimiyatning mahalliy (hududiy) organlarini tuzish zarurati 
tug‗iladi. Shu tariqa hokimiyat va boshqaruvning markaziy hamda mahalliy 
organlari o‗rtasida vakolatlarni bo‗lish ehtiyoji ham paydo bo‗ladi. Bu 
davlat (hududiy) tuzilishi zaruratini keltirib chiqaradigan birinchi sababdir. 
Ikkinchi sabab u yoki bu davlat aholisining ko‗pmillatliligi bilan 
bog‗liq. Har bir xalq, millat o‗z an‘analari, davlatchilik bo‗yicha tarixiy 
tajribasi, madaniy, til va boshqa ma‘naviy ehtiyojlarga ega. Bularning 
hammasini davlat tuzilishi chog‗ida nazarda tutish kerak. 

---

74
Uchinchi sabab subyekti va hatto tasodifiy omillar – o‗zlashtirib olish, 
mustamlakachilik ta‘siri, siyosiy manfaatlar va boshqa ko‗pgina 
holatlardan iborat bo‗lishi mumkin. 
Davlat tuzilishi shakli deganda – davlat hokimiyatining ma‘muriy-
hududiy tashkil etilishi, davlat bilan uni tashkil etuvchi qismlar 
o‗rtasidagi, davlatning alohida qismlari o‗rtasidagi, markaziy va 
mahalliy organlar o‗rtasidagi o‗zaro munosabatlar xususiyatini