A burxanov, O. Sattorqulov, G‗. Berdiyev, D. Eshpulatov mintaqaviy iqtisodiyot darslik

Federativ 
(lotincha «foedus» – ittifoq, shartnoma) 
davlat
– murakkab 
davlat. Davlat va huquq fanida 
davlatlarning shartnoma va qonuniy 
tartibga solingan birlashuvini ta’sis etishga asoslangan ittifoq federatsiya 
deb ataladi. Demak, o‘zaro birlashishga intiluvchi bir qancha mustaqil 
davlatlar mavjud bo‘lgan joydagina federatsiya tashkil etilishi mumkin. 
Ko‗pchilik (hatto siyosatdonlar, yuristlar, jamoat arboblari ham) 
federatsiya nima ekanligi haqida juda mavhum tasavvurga ega. Shu 
munosabat bilan biz tirixga murojaat etish maqsadga muvofiq deb 
hisoblaymiz. 
Federatsiyaning kelib chiqishi tarixini taxminan shunday tasavvur etish 
mumkin: siyosiy jihatdan shakllanib bo‗lgan bir qancha kichik davlatlar 
mustaqil yashashga intilishadi, biroq tashqi xavf-xatar va ichki 
qiyinchiliklar 
ulardan boshqa o‘ziga o‘xshash davlatar bilan birlashishni 
taqozo etayotgani
ga ishonch hosil qiladi. Shunday qilib, ular mazkur 
birlashuv nimalardan iborat bo‗lishi hamda qanday qonuniy tartibda bu 
amalga oshirilishi haqida shartnoma tuzib, yagona davlatni barpo etadi. Bu 
birlashuv, odatda, «abadiy» deb e‘lon qilinadi. 
Shveytsariyada xuddi shunday voqea sodir bo‗lgandi. U erda kuchli 
qo‗shnilarga qarshi kurash davomida dastlab, 1321 yili Uri, Shvits, 
Nidvalden 
va 
Obvalden 
deb 
nomlangan 
kichik 
davlatlar 
(kantonlar) 
strategik
maqsadlarda birlashishdi va keyinchalik «ittifoq 
yorlig‗i»ni yozishdi. 1332 yili ular federatsiyasiga Lyutsern kantoni 
qo‗shildi. 1352 yili Tsyurix, Glarus va Tsug federatsiyaga birlashdi. 1353 
yili Bern «abadiy» qo‗shildi. 1415 yili Aargau kantoni Avstriyadan ajratib 
olindi va federatsiya tarkibiga kiritildi. Shu yildan boshlab Shveytsariyada 
har yili o‗tkaziladigan federal s‘ezdlar o‗z ishini boshladi. 
Ancha keyinroq Amerika Qo‗shma Shtatlari xuddi shunday asosda 
birlashdilar. Ular dastlab bir-biridan mustaqil 13 ingliz koloniyasidan 
iborat bo‗lib, ularning har biri o‗zining maxsus siyosiy va konstitutsiyaviy 

---

76
tarixiga ega edi. 1775 yili bu koloniyalar Angliyaga qarshi 
kurashda