keyinoq (kasallikning dastlabki 3 oyi ichida) yuzaga chiqadi. Uning
klinik alomatlari haroratning ko'tarilishi, umumiy darmonsizlik,
o ‘zini yomon his qilish, kayfiyatning buzilishi, epileptik xurujlar.
bemorning ongining o'zgarishidan iborat. O 'tkir
davri taxminan
1 haftacha davom etadi. aniq ko'zga tashlanadigan nevrologik aso-
ratlar kuzatilmaydi. O'tkir ensefalit OlVning bevosita neyronlarni
zararlashi tufayli kelib chiqadi.
O I T S clem ensiya k o n ip lek si.
OIV tomonidan chaqirilgan nim
o'tkir ensefalit. OIV infeksiyasining kechki bosqichlaprida kelib
chiqadigan OITS demensiyaning (ODK) sababidir. Har xil mu-
alliflar bo'yicha ODK 1/3-1/2 nafar bemorlarda kuzatiladi. 1/4 na-
far bemorlarda esa ODK OITSning boshqa belgilaridan avval na-
moyon bo'ladi.
OIV infeksiyasining kechki davrlarida
ODK uning odatdagi
klinik alomatlaridan (namoyon bo'lishidan) biridir. ODKning eng
asosiy belgilari psixik funksiyaning buzilishi. bemorning harakat-
lari va o'zini tutishining o'zgarishidir. ODK. odatda. opportunis
tik infeksiyalar yoki o'smalar paydo bo'lgandan keyin namoyon
bo'ladi, ammo b a ’zan u kasallikning birinchi alomati boMishi ham
mumkin. Bunda) holatlarda bemorda limfadenopatiya. o ‘zini no-
xush sezish. tana vaznining pasavishi. oral kandidoz kabi OIV in-
feksiyasining
belgilari kuzatiladi; boshqa holatlarda esa immuno-
depressiyaning laboratoriya alomatlari kuzatiladi. ODKning dast
labki belgilari bo'lib kognitiv sferadagi o'zgarishlar, eng avvalo.
xotiraning pasavishi (buzilishi) va diqqat qilishning (konsentrat-
siyaning) buzilishi kuzatiladi. Bemorlar o 'z fikrlarini yo'nalishi-
ni yoki gapirayotgan gaplarini yo'qotib qo'yadilar. ko'pgina be
morlar fikrlash qobiliy atining sekinlashganidan shikoyat qiladilar.
Bemorlar doimiy ravishda bajarib kelgan ishlari endi ular uchun
og'irlik qiladi. charchatadi. bu ishlarni bajarish uchun ilgarigidan
ko'proq vaqt sarflaydilar. Xotiraning pasayishi va o'zining diqqa-
tini bir narsaga
j
alb etishning qiyinlashuvi ishda xatolarga olib ke
ladi. bemorni qiladigan ishlarini rejasini yozib olishga majbur etadi
139
www.ziyouz.com kutubxonasi
(esidan chiqib qolmasligi uchun). Bu o'zgarishlarni birinchi bo'lib
yaqinlari, ya'ni oiladagilar sezadilar. Bemorlarda
sotsial adaptatsi-
ya (atrofga moslashuvchanlik) izdan chiqadi, ular apatiya holatiga
tushib qoladilar. Bolalarda apatiya, ayniqsa, kuchli namoyon bo’la-
di, ular atrof-muhitga befarq. bolalarga xos sho'xliklardan asorat
ham qolmagan, ko'pincha o'zlari yolg'iz.
bir chekkada xayolchan
kabi o'tiradilar, kam harakat bo'lib qoladilar.
Depressiv sindrom bu bemorlarda kam uchraydi, ba'zan boshqa
simptomlardan avval organik psixozlar kuzatiladi. Bunday bemor
lar giperfaoldirlar, qo'zg'alish holatida bo'ladilar. gipomaniakal
holat yuzaga kelishi mumkin. Kasallikning dastlabki bosqichlarida
psixologik testlar me'yordan chetga chiqishni ko'rsatmasligi mum-
kin, ammo javoblar yaqqol sekinlik bilan beriladi.
Kasallik avj olib
borgani sari testlarni yechishda qi\ inchi 1 iklarga duchor bo'ladilar.
Fikrlash (tafakkur qilish) sekinlashadi, apatiya rivojlanadi. Bemor
lar o 'z kasal 1 iklariga befarq bo'lib qoladilar, vaziyatni to'g'ri ba-
holay olmaydilar. Harakatning buzilishi ODKning erta fazasiday oq
yuzaga chiqishi mumkin. Bemorlar muvozanatni saqlay olmayot-
ganliklaridan shikoyat qiladilar. ko'pincha ushlab turgan narsasini
tushirib yuboradi, qo'l harakati sekinlashadi va aniqligini vo'qota-
di. husnixat. yutinish va artikulatsiya buziladi. Muvozanatni bu
zilishi bemorning yurishini qiy inlashtiradi.
tez-tez qoqilib, yiqilishi
mumkin, shuning uchun juda ehtiyotkorlik bilan yuradigan bo'lib
qoladi. Oral avtomatizm simptomlari paydo bo'ladi - burun-lab.
ushlash reflekslari aniqlanadi. Odatda. giperrefleksiya kuzatiladi.
Kaftlar va tovonlarning ketma-ket keluvchi aks tomonga yo'nal-
tirilgan harakatlari buziladi - adiadoxokinez. K o'z olmasining
harakati sekinlashadi. ko'zlarning kuzatish jarayonida silliq. tekkis
harakat qilishi buziladi. ko'z olmasining harakatida noaniqlik va
sekinlik kuzatiladi. Kevinchalik ataksiya kuchayadi. to'g'ri chiziq
bo'ylab harakat qilish qiyinlashadi. Oyoqlarda zaiflik yuzaga
chiqadi va u asta-sekin kuchaya boradi. ataksiya bilan birgalashib.
bemorning o'zi mustaqil vura olmasligiga olib keladi.
Kasallikning
140
www.ziyouz.com kutubxonasi
kechki bosqichlarida siydik chiqarish va defekatsiya aktlari ham
buziladi. Kasallikning terminal bosqichida bemorning ahvoli «ve-
getativ» holatga mos tushadi. Bemor krovatda qimirlamay yotadi,
atrofga befarq. mustaqil ravishda harakat qila ohnaydi, tana a'zola-
rining funksivasini nazorat qila olmaydi, ammo somnolentsiya
davrlaridan tashqari ma'lum darajada hushyor (hushini yo'qotma-
gan). Komatoz holatlar ikkilamchi infeksiy alar yoki
boshqa asorat-
lar qo'shilganda kuzatiladi. ODK boshlangandan keyin. bir necha
oylargacha davom etadi, ammo kasallik alomatlari paydo b o ’lgan-
dan keyin bir necha hafta ichida kuchavib. bemorning o ‘limi bilan
yakun topgan holatlar ham bor. Orqa miya suyuqligi tekshirilganda
oqsil miqdorining biroz ortganligi va biroz mononuklear sitoz (200
1 mkl da) kuzatiladi. OIV esa undan boshqa holatlarda ham (se-
roz meningit. simptomsiz infeksiya va h. k.)ajratib olinishi mum
kin. Orqa miya suyuqligida p24 antigenlarining aniqlanishi katta
ahamiyatga ega.
Do'stlaringiz bilan baham: 
