|
8.2.11. «Nasimat ul-quds min hadoyiq a!-uns»
«Nasimat ul-quds m in hadoyiq al-uns» («Avliyolik shabadasining yaqinlik
bog'idan esishi») nomli asar Naqshbandiya tariqatining Hindistondagi g‘oyaviy
rahbarlaridan bo'lgan M u h a m m a d H oshim Sirhindiy to m o n id a n 1622-yili
yozilgan bo'lib, u Husayn Voiz al-Koshifiyning «Rashahot ayn ul-hayot»
asarining davomi hisoblanadi. Kitob M o varounnahr, Xuroson, Hindiston
va Sharqiy Turkistonda XVI—XVII asrlarda faoliyat ko'rsatgan Naqshbandiya
tariqati namoyandalari hayoti va faoliyatiga bag'ishlangan va 754 varaqdan
iborat. M uallif o 'z asarini Naqshbandiya tariqatining Hindistondagi yirik
nam oyandalaridan biri M u h a m m a d Baqr Sirhindiy (15 63/64— 16 0 3 /0 4 )ning
topshirig'i bilan yozgan.
A sarda, ay n iq sa biografik m a ’l u m o t l a r k o 'p . S h u la r d a n u ch ta sin i
keltiram iz. XVI asrda K o sh g 'a rn in g ijtimoiy-siyosiy hayotida birinchilik
u c h u n kurashgan xoja Ubaydulla A h rorning avlodi xoja X ovand M a h m u d
bilan M ax d u m i A 'zarn K osoniyning o 'g 'li xoja Is’h o q o'rtasidagi kurash,
K o sh g 'a rd a islom dinining targ'ibotchilaridan biri b o 'lm is h xoja Tojiddin,
xoja M u h a m m a d Porsoning avlodi haqidagi m a ’lu m o t d iq q atg a sazovor.
«Xoja X ovand M a h m u d S h o hibekxon (Sh ay b o n iy x o n ) o'ld irilg an id an
keyin K o sh g 'arg a ketib qoldi. Sulton S a ’id x o n 1 uni xursandchilik bilan
kutib oldi, iltifotlar ko'rsatdi va unga K o s h g 'a rd a m u rid la r orttirishiga
k o 'm a k la sh d i. Xoja Y u su f 1532-yilning 12 -se n ta b rid a o la m d a n o'tdi».
1 S u lto n S a ’id x o n — M o ‘g ‘u listo n (J e tc ) x o n i (1 5 1 4 —1 5 3 2 -y y .).
81
«Tarixi Rashidiy» kitobining muallifi Mirza M u h a m m a d H ay d ar (1500—
1551) yana bir qiziq m a ’lum otni keltiradi: «Xoja X ovand M a h m u d (haqiqiy
ismi Shahobiddin M a h m u d , xoja Ubaydulla Ahror nabirasi) muridlar orttirish
u c h u n K o sh g ‘arga kelganda u n in g bilan xoja Y u su f oralarida raqobat
boshlandi. Shunday bo'ldiki, bir kuni xoja X ovand M a h m u d n in g oldiga
b o rsa m h u z u rla rid a xoja M u h a m m a d l s ’h o q o 'ltirg a n e k a n la r. U la r
n im alam idir so'zlashib o'tirgan ekanlar. Xoja Xovand M a h m u d n in g jahli
chiqib dedi; «Xoja Is’hoq! N im a sababdan sen m en g a bu n aq a gaplarni aytib
o ‘tiribsan? Agar sen otangning muridi bo'lsang, m e n hazrati oliylari (xoja
Ubaydulla Ahrorning muridim an. Bundan tashqari, sen yosh jihatdan menga
o ‘g ‘il o ‘rn id asan . Xoja Is ’h o q ja v o b qildi: « M e n h a m ul j a n o b n i n g
m arham atiga tayanaman». Tortishuv tugagach, o ‘sha kuniyoq xoja Xovand
M a h m u d Badaxshonga ketib qoldilar. O radan ikki-uch kun o ‘tgach, kim dur
m enga xoja Is’hoqning t o ‘saddan o'sallab, vafot etganini xabar qildi.
M a x d u m i A ’z a m K o so n iy n in g o ‘g ‘li xoja Is ’h o q h a q id a s h u n d a y
m a ’lu m o t b a y o n etilgan. Olijanob xoja ( S a m a r q a n d d a n ) K o sh g ‘a r va
X o 'ta n g a j o ‘n a b ketdilar. K o sh g ‘a r va X o ‘ta n xalqi ul j a n o b n in g s a ’y-
harakatlari tufayli chin dinni (islom ni) qabul qildi. K oshg‘a r hokim i
M u h a m m a d x o n xojaning haqiqiy va sofdil m uridi b o 'lib qoldi. Xullas,
m azk u r xoja tufayli N aqshbandiya — Xojagon tariqati o ‘sha o 'lk ad a yoyildi.
S o 'n g o 'rn ig a m uridi D evoni Ashtarni qo 'y ib , o ‘z yurtiga qaytdi va 1599—
1600-yili vafot etdi. D e h b e d yonidagi Safed qishlog'idagi q abristonga
dafn etildi. O ta sid a n keyin u shu qishloqda istiqom at qilib tu rg an edi.
X o ja M u h a m m a d P o r s o n i n g u l u g ‘ a jd o d i xoja T o j i d d i n h a q i d a
quyidagicha m a ’lu m o t bor. Xoja T o ju d d in xoja H ofiziddin B ux o riv n in g 1
ajdodi, xoja R a sh id id d in n in g o 'g'lidir. Xoja R a s h id id d in n in g otasi xoja
S h u jo ’ C hin g izx o n xuruji vaqtida M o 'g 'u lis to n g a ketib qolgan va xoja
Rashididdin o 's h a yerda tug'ilgan. U n in g s a ’y-harakatlari bilan m o ‘g ‘ullar
is l o m d i n i g a k i r g a n l a r . X o j a T o j i d d i n x o j a U b a y d u l l a d a v r i d a
M o v a r o u n n a h r g a kelgan va m a v lo n o Iro q iy T u s iy d a n t a ’lim olgan.
M a v lo n o Iroqiy T usiy ja n o b xoja A h ro rn in g d o 's tlarid a n bo 'lg an i tufayli,
xoja T ojiddin hazrat e s h o n n in g (xoja U baydulla A hror) qabul va suhbati
sharafiga m u y assar bo 'lg an . U k o 'p vaqt unin g ostonasini o 'p ish sharafiga
va xayr-ehsoniga muyassar bo'lgan. S h u n d an keyin K oshg'a r shaharlaridan
T u rfo n hokim i uning kelishini yaxshilikka yo'y ib, o 'z i va bolalariga izzat-
h u rm at ko'rsatgan. U iardan b a ’zilari hozirgi kungacha o 's h a m am lakatning
ehsonlariga m usharrafdurlar.
1 X o ja H o fiz id d in B u x o riy — X oja M u h a m m a d P o rs o n in g h a q iq iy n o m i, 1419 -y ili v afo t
e tg an .
82
Do'stlaringiz bilan baham: |
