A. A. Omonov, Т. М. Qoraliyev kredit va banklar

6.2. Inflatsiyaning vujudga kelish sabablari
Inflatsiya - pul muomalasi qonunining buzilishi, iqtisodiyotda 
tovar massasi hamda pul massasi o‘rtasidagi nomutanosiblik jarayonida 
vujudga keladi. Inflatsiyani vujudga kelishiga qator omillar ta’sir qilib, 
ulami ichki va tashqi omillarga ajratish mumkin.
Ichki omillar tarkibiga ortiqcha pul massasi vujudga kelishi, milliy 
valutaga nisbatan ishonchning pasayishi, mamlakatning nomutanosib 
toiov balansi kabilami kiritish mumkin.
126

---

Tashqi omillarga mamlakat tashqi siyosatining beqarorligi, 
iqtisodiy inqirozlar, moliya va fond bozorlarida indekslaming o‘zgarishi 
kabilami keltirish mumkin.
Ta’kidlash joizki, oltin va kumush tangalar pul vazifasini bajargan 
davrda iqtisodiyotda inflatsiya muammosi mavjud boimagan. Metall 
pullar o‘mini qog‘oz va tanga pullar egallagandan so‘ng iqtisodiyotda 
inflatsiya bilan bogiiq ziddiyatli holatlar vujudga kela boshladi. Chunki, 
qog‘oz va tanga pullar o‘zida haqiqiy qiymatni aks ettirmaydi. Dastlabki 
davrda ushbu pullar oltin va kumush metallar hamda tovarlar bilan 
ta’minlangan edi.
Inflatsiyaning vujudga kelishiga muomala va ishlab chiqarish 
sohasi, shuningdek, mamlakatdagi iqtisodiy - siyosiy omillar ham sabab 
boiadi.
Inflatsiyaning vujudga kelishida pul muomalasi omillariga budjet 
taqchilligini qoplash maqsadida muomalaga qo‘shimcha tarzda 
chiqarilgan pullar, iqtisodiyotda asossiz ravishda berilgan kreditlar 
hajmining ortib borishi, mamlakat pul - kredit siyosatiga aholi 
ishonchining pasayishi va boshqalar sabab boiadi.
Ishlab chiqarish va iqtisodiy siyosiy omillarga mamlakatda import 
hajmining eksport hajmidan ortib ketishi, tovarlar va ko‘rsatilayotgan 
xizmatlar hajmi va sifatining pastligi, budjet - soliq siyosati, 
mamlakatning tashqi va ichki iqtisodiy munosabatlar doirasida amalga 
oshirayotgan siyosati va boshqalar sabab boiadi.
Inflatsiyaning vujudga kelishining asosiy sabablaridan biri 
iqtisodiyotdagi yalpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi muvozanatning 
buzilishidir. Inflatsiya sharoitida kapital ishlab chiqarish doirasidan 
muomala doirasiga oqib o‘ta boshlaydi, chunki ishlab chiqarish jarayoni 
iqtisodiy jihatdan samarasiz sohaga aylanib boradi. Muomala jarayoni 
ko‘p vaqtni talab etmaganligi bois, dastlabki bosqichlarda uning 
ishtirokchilariga ma’lum miqdorda iqtisodiy foyda keltiradi, lekin 
inflatsiya jarayonlarini tezlashtirishga xizmat 
qiladi. 
Inflatsiya 
mexanizmi o!z - o‘zidan rivojlanib, barcha soha va tarmoqlami qamrab 
oladi, uning ta’sirida jamg‘armalar hajmi qisqaradi, kredit, investitsiya 
va tovarlar taklifi kamayadi.
Inflatsiyani keltirib chiqaruvchi